“TINUKSO NILANG BASURERA AKO SA LOOB NG ESKUWELA — PERO SA ARAW NG GRADUATION, ANG ISANG SALITANG SINABI KO ANG NAGPATAHIMIK SA BUONG GYM.”
Ako si Shara, labing-apat na taong gulang, at lumaki sa tambakan ng basura sa Tondo.
Ang bahay namin gawa lang sa pinagtagpi-tagping yero, at ang pinakaunang laruan ko ay bote ng softdrinks at lumang lata.
Araw-araw, pag-uwi ni Mama galing sa pangangalakal, amoy basurahan siya.
Pero para sa akin, amoy iyon ng sakripisyo at pagmamahal.
Nang makapasok ako sa high school sa public school sa Maynila, akala ko, magsisimula na ang bagong pag-asa.
Pero doon ko rin naranasan ang pinakamalalim na hiya sa buhay ko.
ANG MGA TUKSO SA LOOB NG KLASE
Unang araw pa lang, napansin ko na — iba ang tingin nila sa akin.
Luma ang uniform ko, makintab ang sapatos nila.
Habang kumakain sila ng spaghetti sa canteen, ako naman, pandesal at tubig lang ang baon.
Hanggang isang araw, may batang lalaki na sumigaw:
“Uy, si Shara, anak ng basurera!”
Nagtawanan ang buong klase.
“Baka amoy basura ‘yan, lumayo kayo!” sabi ng isa.
At habang tumatawa sila, gusto kong lumubog sa sahig.
Hindi ko sila tiningnan.
Ngumiti lang ako at umupo sa pinaka-likod ng silid.
Pero sa loob ko, umiiyak ako.
Gabi-gabi, tinatakpan ko ang bibig ko habang humihikbi — ayokong marinig ni Mama.
Kasi alam kong kung marinig niya, mas masasaktan siya.
ANG INA NA WALANG PAHINGA
Isang gabi, dumating si Mama, pawis at pagod.
May hawak siyang supot ng chichirya at dalawang itlog.
“Anak, may bonus ako ngayon. Gawa tayo ng sinangag!”
Ngumiti ako, pilit.
“Ma, pagod ka na. Magpahinga ka na po.”
Ngunit ngumiti lang siya,
“Shara, kahit anong hirap, basta makita kitang nag-aaral, masaya na ako.”
Hindi niya alam, sa loob-loob ko, sinasabi ko sa sarili ko:
“Balang araw, Ma, ‘yung pangalan natin, hindi na nila tatawaging basura.”
ANG MGA TAON NG PANLALAIT
Lumipas ang mga taon, at mas lumala pa ang mga tukso.
May mga gumuhit ng salitang “BASURERA” sa notebook ko.
May naglagay ng lumang lata sa upuan ko.
At tuwing tatawa sila, pinipigilan ko lang ang luha ko.
Pero imbes na sumuko, naging gasolina ko ang bawat pangungutya.
Nag-aaral ako nang doble.
Kung gising sila ng alas-otso, gising ako ng alas-singko.
Kung nagrereklamo sila sa homework, ako naman ay nagsusulat ng dagdag.
Kasi alam kong wala akong pabor — pero may puso akong hindi kayang tapakan.
ANG ARAW NG GRADUATION
Pagkaraan ng apat na taon, dumating ang araw ng graduation.
Lahat sila, may bagong uniform, may make-up, may cellphone.
Ako? Suot pa rin ang lumang sapatos ni Mama na inayos gamit ang pandikit.
Tinawag ng principal ang mga pangalan ng honor students.
Isa-isa silang umakyat.
At nang marinig ko ang pangalan kong tinawag —
“Valedictorian — Shara Dela Cruz.”
Tahimik ang buong gym.
Ang mga kaklase kong dating tumatawa, napatingin sa akin, nakatulala.
Umakyat ako sa stage.
Sa kamay ko, may hawak akong sulat na isinulat ko para kay Mama.
“Para kay Mama — ang babaeng nagturo sa aking hindi nakakahiya ang amoy ng basura,
kasi kung walang tulad mo, walang malilinis ang mundo.”
Tahimik ang lahat.
At bago ako bumaba sa stage, tumingin ako sa mga kaklase kong minsang tumawa sa akin.
Ngumiti ako, at sinabi:
“Salamat po sa pagtawag n’yong basurera sa akin.
Dahil kung hindi dahil diyan, baka hindi ko natutunang pahalagahan ang sarili kong halaga.”
Umiiyak na ang mga teacher.
Ang dating tumatawa, napayuko.
At si Mama, nasa likod ng hall, nakasuot ng lumang bestida — umiiyak habang nakangiti.
ANG BAGONG SIMULA
Ngayon, ako si Engr. Shara Dela Cruz, environmental engineer.
Bumalik ako sa parehong eskwelahan, hindi para magyabang,
kundi para magturo ng proyekto tungkol sa recycling at dignity of labor.
At sa unang araw ng seminar, sinabi ko sa mga estudyante:
“Walang maruming trabaho kung malinis ang puso.
Pero may maruming ugali kapag nilalait mo ang mahihirap.”
Sa likod ng silid, nakita ko ang isang batang babae — marungis, payat, takot makipag-usap.
Lumapit ako, at nginitian ko siya.
“Anak, alam mo ba? Dati, ako rin ‘yan.”
