SINABI NG TATAY KO NA ANG ANAK KO AY “BURDEN” LANG — KAYA NOONG GABING IYON, UMALIS AKO AT HINDI NA LUMINGON
Tahimik ang bahay noong gabing iyon, pero ramdam ko ang bigat sa hangin.
Kakauwi ko lang galing trabaho, bitbit ang anak kong mahimbing na natutulog sa balikat ko. Pagod na pagod ako—katawan, isip, at puso. Simula nang pumanaw ang asawa ko, bumalik ako sa bahay ng magulang ko dala ang isang pangako: na kakayanin kong palakihin ang anak ko kahit mag-isa.
Hindi madali.
Hindi kailanman naging madali.
Pero akala ko, may tahanan akong babalikan.
Ibinaba ko ang anak ko sa sofa. Maingat. Parang babasagin ang katawan niya. Tumingin ako sa kusina—nandoon ang tatay ko, nakaupo, nanonood ng balita. Hindi niya man lang ako tinignan.
“Hanggang kailan ka ba ganyan?” bigla niyang tanong, walang emosyon.
“Nagta-trabaho po ako, Pa,” sagot ko. “Ginagawa ko po ang lahat.”
Huminga siya nang malalim, parang may matagal nang kinikimkim.
“Hindi na ito bahay para sa bata,” sabi niya. “Dagdag gastos lang ‘yan. Burden.”
Parang may pumutok sa loob ng dibdib ko.
“Tatay,” nanginginig kong sabi, “anak ko po ‘yan.”
Tumayo siya. Sa wakas, hinarap niya ako.
“At ano ngayon?” sagot niya. “Hindi ka na nga nakatulong dito, may dala ka pang pabigat. Hindi ka na dalaga. Dapat marunong ka nang mag-isip.”
Hindi ako umiyak agad.
Mas masakit pala kapag wala ka nang maiyak.
Tiningnan ko ang anak ko—mahimbing pa rin ang tulog, walang kamalay-malay na tinawag siyang pabigat ng sariling lolo niya.
Sa sandaling iyon, may isang bagay na malinaw sa akin:
Kung mananatili ako, lalaki ang anak ko sa bahay na hindi siya gusto.
At hindi ko hahayaang mangyari iyon.
Tahimik akong pumasok sa kwarto. Kinuha ko ang bag ko. Ilang damit. Mga lampin. Isang bote ng gatas. Wala akong sinabi sa nanay ko—nakaupo siya sa sulok, nakayuko, tahimik. Alam ko, narinig niya lahat. Pero hindi siya nagsalita.
Siguro takot.
Siguro sanay na rin siyang manahimik.
Binuhat ko ang anak ko. Huminto ako sa pinto.
“Pa,” sabi ko, hindi na nanginginig ang boses ko. “Salamat po sa lahat.”
Hindi siya sumagot.
At doon ako lumabas—sa gitna ng gabi, walang direksyon, walang kasiguruhan kung saan matutulog kinabukasan.
Malamig ang hangin. Tahimik ang kalsada. Ang tanging naririnig ko ay ang paghinga ng anak ko at ang tibok ng puso ko.
Takot ako. Oo.
Pero mas natatakot ako sa ideyang manatili sa lugar na hindi kami mahalaga.
Nagdaan ang mga buwan.
Nakitulog ako sa kaibigan. Nagtrabaho sa araw, naglaba sa gabi. May mga gabing umiiyak ako sa banyo, tahimik, para hindi marinig ng anak ko. May mga araw na gusto ko nang sumuko.
Pero sa tuwing ngingitian niya ako—parang sinasabi niyang sapat na ako.
Lumipas ang mga taon.
May sarili na kaming maliit na apartment. Hindi marangya, pero puno ng tawanan. Natuto siyang magsalita, tumakbo, mangarap. Tinawag niya akong Mama na parang iyon lang ang kailangan niya sa mundo.
Isang araw, may kumatok sa pinto.
Tatay ko.
Mas matanda. Mas payat. Mas tahimik.
“Pwede ba tayong mag-usap?” tanong niya.
Tiningnan ko ang anak ko na naglalaro sa sahig. Masaya. Malaya.
“Pwede,” sagot ko. “Pero huwag mo siyang tawaging pabigat.”
Napayuko siya.
“Hindi ko na uulitin,” sabi niya, mahina. “Ngayon ko lang naintindihan.”
Hindi ko alam kung tuluyan ko siyang pinatawad.
Pero alam ko ang isang bagay:
Noong gabing pinili kong umalis, pinili kong ipaglaban ang anak ko—
at iyon ang desisyong hindi ko kailanman pagsisisihan.
Dahil ang batang tinawag nilang burden…
siya ang dahilan kung bakit ako tumayo, lumaban, at natutong magmahal nang mas matapang kaysa dati.
