PINANDIRIHAN NILA AKO DAHIL ANG NANAY KO NAMUMULOT NG BASURA — PERO NANG ARAW NG GRADUATION, ANG SALITA KO ANG NAGPAIYAK SA BUONG ESKUWELA.
Ako si Renz, lumaki sa amoy ng basura — literal.
Araw-araw, gigising ako sa kaluskos ng mga bote at lata sa labas ng aming maliit na bahay sa gilid ng tambakan.
Hindi ko kailanman ikinaila:
ang nanay ko, si Aling Nita, ay isang mangangalahig.
Namumulot ng plastic, lata, at karton para may maibenta.
Walang araw na hindi siya pawisan, amoy araw, at amoy usok ng tambakan.
Pero para sa akin, siya pa rin ang pinakamaganda,
kasi bawat baryang kinikita niya,
ginagamit niya para lang may baon ako sa eskwela.
ANG MGA MATA NA NAGHUHUSGA
Elementary pa lang, sanay na ako sa mga tingin.
’Yung tingin na parang dumi,
’Yung tingin na parang wala kang karapatang umupo sa tabi nila.
Pagpasok ko sa klase, maririnig ko:
“Si Renz, anak ng tagabaso!”
“Huwag niyong lapitan ‘yan, baka amoy basura din kayo!”
Minsan, iniwan ng kaklase ko ang ballpen niya sa mesa.
Pag-angat ko para isauli, napasigaw siya:
“’Wag mong hawakan! Ang dumi mo!”
Nagtawanan ang lahat.
At doon, gusto kong lamunin ng lupa.
Pero nang gabing ‘yon, nakita ko si Mama —
nakaupo sa tabi ng sako ng basura, pinupunasan ang pawis.
Ngumiti siya nang makita akong gising.
“Anak, pasensiya na ha, di ako nakabili ng bagong notebook. Bukas may benta pa ako, baka makabili na tayo.”
Tumango lang ako.
At sa unang pagkakataon, umiiyak akong tahimik habang iniisip —
bakit ang bait ni Mama, pero ang mundo ang lupit?
ANG MGA TAON NG PANGUNGUTYA
Lumipas ang mga taon, at mas naging matindi ang pangungutya.
High school na ako, pero hindi pa rin nagbabago.
Mas masakit na ngayon, kasi may social media na.
Isang araw, nakita kong may nagpost sa group chat ng klase:
“Grabe ‘yung nanay ni Renz oh, nakita ko kanina sa kanto, may dalang sako!
Siguro may ‘brand’ din siya ng basura!”
May emoji ng tawa, may memes, may likes.
Pinagtatawanan nila ang tanging taong nagmamahal sa akin nang walang kondisyon.
Gusto kong magalit.
Pero paano?
Wala akong boses.
Kung magsasalita ako, mas pagtatawanan lang nila ako.
Kaya nag-aral na lang ako nang tahimik.
Araw-araw, ginagalingan ko.
Sabi ko sa sarili ko:
“Kung sa tingin nila basura ako,
balang araw, ako ‘yung patunay na kahit sa tambakan, may ginto.”
ANG HULING ARAW NG PAG-AARAL
Dumating ang araw ng graduation.
Simple lang ang suot ko — lumang barong na hiniram ni Mama sa kapitbahay.
Nasa labas lang siya ng gate, kasi nahihiya siyang pumasok.
Ayaw niyang mapansin ng iba ang amoy ng kanyang damit.
Pagbasa ng pangalan ng valedictorian —
“RENZ DELA CRUZ.”
Tahimik ang lahat, parang hindi makapaniwala.
Yung batang anak ng basurera,
siya pala ang nanguna sa buong batch.
Pag-akyat ko sa entablado, nanginginig ang kamay ko.
Hindi dahil sa kaba — kundi dahil nakita ko si Mama sa malayo,
nakasilip sa labas ng gate, nakangiti, hawak ang lumang payong.
ANG TALUMPATI NA HINDI NILANG MAKAKALIMUTAN
“Maraming salamat po sa parangal na ito.
Pero gusto ko pong sabihin — hindi ko po ito magagawa kung wala ang taong tinatawanan ninyo.”
Tahimik ang hall.
Nagpatuloy ako:
“Oo, totoo po. Ang nanay ko ay nangangalakal ng basura.
Pero habang kinamumuhian niyo siya,
siya naman, araw-araw, pinupulot ang mga itinapon ninyo —
para lang may pambili ako ng papel at lapis.
Kung hindi dahil sa kanya, wala ako rito ngayon.”
Umiiyak na ako habang nagsasalita.
“Ang totoo, wala sa trabaho o amoy ng tao ang dangal.
Nasa puso ‘yan.
Kaya kung ang amoy ng sabon sa inyo ay tanda ng yaman,
ang amoy ng pawis ng nanay ko ay tanda ng sakripisyo.”
Pagkatapos kong magsalita,
tumahimik ang buong auditorium.
Hanggang sa isa-isang nagtaas ng kamay ang mga estudyante —
pinapalakpakan ako.
At sa unang pagkakataon sa loob ng labindalawang taon,
hindi nila ako tinitingnan bilang anak ng basurera —
kundi bilang isang anak na minahal nang totoo.
ANG PAG-ALAY
Pagkatapos ng graduation, tumakbo ako palabas ng gate.
Nandoon si Mama, nakatayo, hawak ang payong at lumang bag.
“Anak! Ang pogi mo sa barong!”
Ngumiti ako at niyakap siya nang mahigpit.
“Ma… para sa’yo ‘to.”
Sabay abot ng medalya.
“Hindi ako ang valedictorian, Ma. Ikaw.”
Umiiyak si Mama, at sa unang pagkakataon,
hindi ko ininda ang tingin ng mga tao.
Kasi ngayon,
ako na mismo ang proud ipagsigawan kung sino ang nanay ko.
MGA TAON PAGKATAPOS
Ngayon, ako na si Engineer Renz Dela Cruz.
Bumalik ako sa aming barangay,
hindi para magyabang, kundi para tumulong.
Nagpatayo ako ng maliit na materials recovery facility para sa mga katulad ni Mama.
At sa labas ng building, may nakasulat sa pader:
“Walang basurang walang silbi — lalo na kung may pusong marunong magpahalaga.”
