PINAKASALAN KO ANG LALAKING MATABA AT MATANDÂ DAW PARA SA AKIN — PERO HINDI KO ALAM, SIYA PALA ANG TUNAY NA MISTER NA HINDI KAYANG SUKATIN NG PERA O ANYO.
Ang pangalan ko ay Clara, dalawampu’t dalawang taong gulang.
Isang simpleng babae na lumaki sa kahirapan, sanay sa sardinas at kanin, sanay sa mga damit na paulit-ulit suot.
Ang tanging pangarap ko noon ay makatapos ng kolehiyo — pero gaya ng marami, napilitang huminto dahil sa kakulangan ng pera.
Isang araw, dumating sa amin si Don Alfredo, isang kilalang negosyante sa aming bayan.
Mataba, puti ang buhok, at kilalang mapera.
Naghahanap daw siya ng mapapangasawang mabait, hindi materyosa.
At sa di ko maintindihang dahilan, napili niya ako.
Hindi ko alam kung bakit.
Maraming mas magaganda, mas may pinag-aralan, mas sopistikada.
Pero sabi niya, gusto raw niyang makasama ang babaeng may puso.
Hindi ko siya mahal.
Pero dahil sa kahirapan, at dahil gusto kong matulungan ang magulang kong may sakit, napilitan akong pumayag.
ANG KASAL NA WALANG NGITI
Nang araw ng kasal namin, hindi ko alam kung iiyak ba ako o tatawa.
Habang suot ko ang puting bestida, siya naman ay suot ang mamahaling tuxedo na halos di maisara dahil sa laki ng kanyang tiyan.
Nang sabihin ng pari, “I do,” mahina lang ang sagot ko — halos pabulong.
Sa likod ng ngiti ng mga tao, ramdam ko ang mga bulungan:
“Sayang, bata pa, napunta sa mataba.”
“Tingnan mo ‘yan, halatang pera lang habol.”
Tama sila — hindi ko kayang magsinungaling.
Pera nga ang dahilan kung bakit ako pumayag.
Pero sa loob-loob ko, may kirot na hindi ko maipaliwanag.
ANG BUHAY SA MANSYON
Pagkatapos ng kasal, tumira ako sa malaki niyang bahay.
Parang palasyo — may chandelier, may hardin, may mga katulong.
Pero sa gitna ng ganda ng paligid, pakiramdam ko bilanggo ako.
Tahimik lang si Don Alfredo.
Hindi siya mapang-asar, hindi bastos, pero laging seryoso.
Lagi lang niyang sinasabi,
“Clara, gusto kong maging totoo ka sa’kin.”
Hindi ko alam kung paano.
Paano ako magiging totoo kung hindi ko naman siya mahal?
ANG LALAKING SA HARDIN
Isang araw, habang naglalakad ako sa likod ng bahay, may nakita akong lalaki sa hardin.
Matangkad, moreno, simple ang suot, pero malinis.
Nagsusuri ng mga halaman, tahimik lang.
Ngumiti siya.
“Magandang umaga po, Ma’am Clara. Ako po si Rico, bagong hardinero.”
Ngumiti ako pabalik.
At doon nagsimula ang mga araw na may halong ngiti sa buhay kong puno ng pagkukunwari.
Araw-araw, nakikita ko siya sa hardin.
Madalas kaming magkwentuhan tungkol sa simpleng bagay — ulan, bulaklak, pagkain.
Wala siyang alam tungkol sa luho, pero punô siya ng karunungan.
Isang araw, nagtanong siya:
“Masaya po ba kayo, Ma’am?”
“Hindi ko alam,” sagot ko. “Parang lahat ng mayroon ako, wala namang halaga.”
Tahimik lang siya, tapos sabi niya:
“Baka kasi mali ang iniisip niyo kung ano talaga ang halaga.”
Hindi ko naintindihan noon, pero tumatak ‘yon sa isip ko.
ANG LIHIM SA LOOB NG MANSYON
Habang tumatagal, napapansin kong may kakaiba kay Don Alfredo.
Minsan, nawawala siya sa gabi, tapos kinabukasan, ibang damit na ang suot.
May mga araw din na hindi siya nagpapakita sa mga bisita,
at minsan, parang iba ang boses niya kapag nakikipag-usap sa akin.
Hanggang isang gabi, bumalik ako sa kusina para uminom ng tubig —
at narinig ko ang dalawang katulong na nagbubulungan:
“Si Sir Alfredo… nakita mo ‘yung hardinero?
Parang kamukha niya, no?”
“Oo nga, pero mas gwapo ‘yung hardinero.
Tsaka parang may kakaiba talaga.”
Parang may kumurot sa dibdib ko.
Pinilit kong alisin sa isip.
Pero nang sumunod na araw, habang nagdidilig si Rico, napansin kong suot niya ang relo ni Don Alfredo.
Kinabahan ako.
“Rico, saan mo nakuha ‘yan?”
“Ah—binigay po ni Sir. Sabi niya, ako na raw muna ang mag-alaga nito.”
Ngumiti siya, pero parang may tinatago.
ANG KATOTOHANAN
Isang gabi, tinawag ako ni Don Alfredo sa library.
Tahimik. Dim ang ilaw.
Nakatayo siya sa harap ng malaking salamin, suot ang itim na robe.
“Clara,” sabi niya, “oras na siguro para malaman mo ang totoo.”
Hinawakan niya ang salamin, at dahan-dahan niyang inalis ang isang bagay sa mukha niya —
isang maskara.
Napaatras ako.
Sa ilalim ng balat na mataba at kulubot, lumitaw ang mukha ni Rico — ang hardinero.
“Ikaw…” halos hindi ako makahinga.
“Ikaw si Don Alfredo?”
Tumango siya.
“Oo. Ginamit ko ang maskara para malaman kung mahal ako ng babae dahil sa puso ko — hindi sa pera ko.”
Nanginginig ako.
“Bakit mo ginawa ‘to sa’kin?”
“Dahil lahat ng babaeng lumapit sa’kin, gusto lang ng kayamanan ko.
Pero ikaw… pinili mong magtiis, hindi dahil sa gusto mo ng ginto, kundi dahil sa pagmamahal mo sa pamilya mo.”
Lumuhod siya sa harap ko.
“Ngayon, gusto kong malaman — kung pipiliin mo pa rin ako, kahit ganito ang mukha ko, kahit wala akong yaman.”
Tahimik ako.
Tumingin ako sa kanya, sa mga mata niyang puno ng kababaang-loob.
At doon ko napagtanto —
ang taong minamaliit ko, siya pala ang taong may pinakamarangal na puso.
ANG BAGONG SIMULA
Lumipas ang mga buwan, wala na ang maskara, wala na ang pagpapanggap.
Nagtayo kami ng maliit na foundation para sa mga kabataang katulad kong dating walang pag-asa.
Hindi na niya ako tinawag na “asawa” — tinawag niya akong “kasama sa laban.”
At sa bawat umagang gumigising ako, nakikita ko siyang nakaupo sa hardin,
nakangiti, payapa, at totoo.
“Clara,” sabi niya minsan, “salamat.
Tinuruan mo akong maging tao ulit.”
Ngumiti ako.
“At ikaw… tinuruan mo akong makakita ng pag-ibig kahit sa ilalim ng maskara.”
