“PINAGTAWANAN NILA ANG MATANDANG LALAKI NA NAGLILINIS NG CR SA ESKWELAHAN — PERO NANG DUMATING ANG GRADUATION, LAHAT NG ESTUDYANTE AY NAIYAK SA SINABI NIYA.”
Araw-araw, bago pa pumasok ang mga estudyante sa paaralan,
naroon na si Mang Arturo — pitumpung taong gulang,
may dalang tabo, walis, at mop na luma.
Siya ang tagalinis ng CR sa lumang public high school sa Quezon City.
Tahimik lang siya, halos walang nakakausap.
Madalas siyang mapansin ng mga estudyante, pero hindi dahil sa kabutihan niya —
kundi dahil sa amoy ng sabon at pawis na bumabalot sa kanya.
“Yuck, si Mang Art na naman! Ang baho!”
“Grabe, buong araw CR nililinis niya? Di ba siya naawa sa sarili niya?”
Ngunit kahit ganoon, ngumiti lang siya.
Kasi sa likod ng bawat walis at tabo na hawak niya,
may kwento ng sakripisyo na walang nakakaalam.
ANG LALAKING HINDI NA DAPAT MAGTRABAHO
Matagal nang dapat nagreretiro si Mang Arturo.
Ngunit hindi niya magawa.
Bakit? Kasi may isang dahilan.
May anak siyang nag-aaral sa kolehiyo.
“Basta makatapos lang si Lea, ayos na ako,” sabi niya sa sarili habang naglilinis ng sahig.
Ang anak niya, si Lea, ay isang working student din sa probinsya.
Hindi niya alam na araw-araw, ang ama niyang pinagmamalaki niya ay naglilinis ng CR sa Maynila para lang may pambayad ng tuition.
Tuwing sahod, kalahati ng pera ipinapadala niya.
Yung kalahati, pambayad ng renta at pagkain.
Madalas siyang gutom, madalas masakit ang likod,
pero sabi niya:
“Okay lang, kahit hindi ako kumain, basta makakain ang anak ko.”
ANG MGA SALITANG MAS MASAKIT PA SA SUGAT
Isang araw, pumasok sa CR ang tatlong estudyante — mayayaman, maingay, at mayabang.
Habang naglilinis si Mang Arturo, narinig niya ang isa sa kanila:
“Grabe, ganito ba talaga buhay ng mga mahirap? Buong araw maglilinis ng tae?”
“Baka wala nang pamilya ‘tong matandang ‘to, kaya dito na lang nakatira.”
“Kung ako ‘to, baka nagpakamatay na ako!”
Napahinto si Mang Arturo.
Saglit siyang tumingin sa kanila.
Ngunit hindi siya nagsalita.
Ngumiti lang siya at nagpatuloy sa pagwalis.
Sa loob ng puso niya, dumugo siya —
pero hindi siya nagalit.
Pag-alis ng mga bata, naupo siya sa gilid ng timba.
Tumingin sa langit at mahina niyang sabi:
“Panginoon, sana mapatawad ko rin sila… kagaya ng pagpapatawad Mo sa akin.”
ANG ARAW NG GRADUATION
Lumipas ang buwan, dumating ang araw ng graduation.
Punong-puno ng tao, may mga bulaklak, at may mga estudyanteng nakabihis nang maganda.
Habang naglilinis si Mang Arturo sa labas ng gym,
narinig niya ang tawag ng principal:
“Ngayong araw, may isang espesyal tayong bisita.
Siya ay matagal nang bahagi ng ating paaralan, ngunit madalas hindi natin napapansin.”
Napalingon ang lahat.
At sa harap ng entablado, itinuro ng principal si Mang Arturo.
“Mang Art, halika po rito.”
Tahimik ang buong gym.
Ang mga estudyante, nagkatinginan.
Si Mang Arturo, nagulat.
May nag-abot sa kanya ng mikropono.
“Hindi ko po alam kung bakit ako nandito, Sir…”
Ngunit nang tumingin siya sa unahan ng stage —
nandoon ang anak niyang si Lea, nakasuot ng toga.
“Papa…” umiiyak na sabi ng anak, “ako po ang valedictorian.”
Lahat ng estudyante, napatingin.
Ang babae sa entablado —
ang anak ng janitor na pinagtatawanan nila.
ANG TALUMPATI NA HINDI MALILIMUTAN NG LAHAT
Lumapit si Lea sa ama, niyakap ito nang mahigpit.
“Pa, salamat. Kung hindi dahil sa inyo, hindi ako makakatapos.”
Umiyak si Mang Arturo sa harap ng lahat.
Ang mga estudyanteng tumawa sa kanya noon, ngayon ay tahimik.
Kinuha ni Lea ang mikropono.
“Alam n’yo po ba kung sino ang bayani ko?
Hindi artista. Hindi politiko.
Kundi ang tatay kong araw-araw naglilinis ng CR para may maipadala sa akin.
Lahat ng pangarap ko, tinupad niya kahit nilalait siya ng mundo.”
Nagsimulang mag-iyakan ang mga guro at estudyante.
Ang principal, lumapit kay Mang Arturo at sinabing:
“Sir, mula ngayon, hindi ka lang tagalinis dito. Isa ka ring inspirasyon.”
Tumayo si Mang Arturo, nanginginig ang kamay,
at sa unang pagkakataon, nagsalita siya sa mikropono.
“Salamat po. Hindi ko po kailanman ikinahiya ang trabaho ko.
Ang mahalaga sa akin, malinis ang konsensya ko — kahit marumi ang kamay ko.”
EPILOGO
Pagkatapos ng graduation, dumami ang lumapit kay Mang Arturo.
Ang mga estudyanteng minsan tumawa sa kanya, ngayon ay humingi ng tawad.
May ilan pang nagyakap sa kanya, umiiyak.
At mula noon,
ang lumang CR sa likod ng paaralan ay may nakasabit na karatula:
“MANG ARTURO’S ROOM OF HONOR —
Ang pinakamalinis na kwarto, dahil pinaghirapan ng isang pusong marangal.”
Sa tabi nito, may larawan nila ni Lea,
may hawak na diploma,
at caption na nagsasabing:
“Para sa lahat ng magulang na nagsasakripisyo sa katahimikan —
kayo ang tunay na bayani.”
