PINAGTAWANAN NILA AKO DAHIL ANG NANAY KO AY TAGA-RIPSA NG BASURA — PERO NOONG ARAW NG GRADUATION, ISANG LINYA LANG ANG SINABI KO NA NAGPAIYAK SA BUONG ESKUWELAHAN.
Ako si Lara, labing-walong taong gulang.
Tahimik akong estudyante, hindi sikat, hindi rin maganda ayon sa pamantayan ng iba —
pero may isa akong katangian na gustong-gusto kong itago:
ang ina ko ay tagaripsa ng basura.
Araw-araw, maaga siyang bumabangon, dala ang kariton,
at bababa sa tambakan ng basura para maghanap ng plastik, lata,
kahit anong pwedeng ibenta para may pambili kami ng bigas.
Kapag dumadaan siya sa harap ng eskuwelahan,
tinatawag siya ng mga tambay —
“Uy, nanay ni Lara!”
at maririnig kong may mga kaklase kong pabulong na nagtatawanan.
“Ang baho siguro ng bahay nila.”
“Siguro puro kalat.”
“Kaya pala laging amoy araw si Lara.”
Masakit.
Pero mas masakit ‘yung araw na itinago ko siya.
ANG ARAW NA IKINAHIYA KO SI NANAY
Noong Grade 8 ako, may activity sa school — Career Day.
Kailangan daw isama ang magulang para ikuwento kung ano ang trabaho nila.
Ayokong sumali.
Pero pinilit ako ng adviser ko.
“Lara, kailangan present ang parents mo, ha?”
Umuwi ako nang may kaba.
Pagtulog ko, tinitigan ko si Nanay na pagod na pagod habang tinatanggal ang dumi sa kamay niya.
Gusto ko sanang sabihin,
“’Nay, huwag ka na lang pumunta.”
Pero hindi ko magawa.
Dumating ang araw ng Career Day.
Habang ang mga kaklase ko ipinagmamalaki ang kanilang mga magulang —
doktor, pulis, engineer —
ako, tahimik lang sa gilid.
Hanggang sa biglang bumukas ang pinto.
Pumasok si Nanay, may suot na lumang bestida, may bahid ng dumi sa laylayan,
at may ngiti sa labi.
“Anak, sorry, nahuli ako. Nagbenta pa kasi ng bote.”
Narinig ko ang mga tawa.
“Ay, siya ba nanay ni Lara?”
“Kaya pala…”
Hindi ko alam kung saan ako lulugar.
At nang tawagin ako ng guro:
“Next, si Lara at ang kanyang ina.”
Tumayo ako, pero imbes na lapitan siya,
tumingin lang ako sa guro at sabi ko,
“Ma’am, wala po ang nanay ko.”
Kumunot ang noo ni Nanay.
At nakita ko kung paano unti-unting nawala ang ngiti niya.
Hindi siya nagsalita.
Lumabas lang siya ng silid nang tahimik,
habang pinagtatawanan siya ng iba.
At ako —
hindi ko man lang siya tinawag na Nanay sa harap ng lahat.
ANG PANAHON NG PAGBABAGO
Lumipas ang ilang taon.
Hindi na ako lumingon.
Pero bawat gabing umuuwi ako, nakikita ko siyang pagod na pagod pa rin.
Minsan may sugat sa kamay, minsan may ubo,
pero hindi siya tumitigil.
“Anak, konti na lang ipon natin. Baka makabili na tayo ng uniform mo.”
Ngumiti ako. Pero sa loob ko, may kirot.
Gusto kong sabihin,
“’Nay, ayoko na. Ayoko nang mapahiya ka.”
Pero hindi ko kaya.
Hanggang dumating ang araw ng graduation.
ANG ARAW NG GRADUATION
Sa loob ng gym, puno ng magulang, bulaklak, at tawa.
Nasa likod ako, suot ang lumang sapatos at borrowed gown.
Pero nang tawagin ang pangalan ko bilang valedictorian,
nanginig ang kamay ko.
Umakyat ako sa entablado,
at habang nakatingin sa mga kaklase kong minsang nagtawa sa akin,
napansin kong nasa pinto si Nanay —
nakatayo lang, may dalang plastic na may dalawang pirasong bulaklak.
Hindi siya lumapit.
Takot sigurong mapahiya ulit.
Kinuha ko ang mikropono.
Huminga ako nang malalim.
“Bago po ako magsimula,
gusto ko munang pasalamatan ang taong dahilan kung bakit ako nakatayo rito.”
Tahimik ang lahat.
“Hindi siya doktor.
Hindi siya mayaman.
Hindi rin siya nakapag-aral.
Pero siya ang nagturo sa akin ng pinakamahalagang aral sa buhay —
na ang marangal na trabaho,
kahit gaano kabaho,
ay mas maganda pa kaysa sa buhay na puno ng kahihiyan at kasinungalingan.”
Lumingon ako sa pinto.
“’Nay,
salamat dahil ikaw ang dahilan kung bakit ako matatag.
Kung wala kang pinulot na bote,
baka hindi ko napulot ang mga pangarap ko.”
Tumahimik ang buong gym.
Hanggang sa marinig ang unang paghikbi.
Isa, dalawa, tatlo —
hanggang sa halos lahat ng estudyante at guro ay umiiyak na.
At ako, sa unang pagkakataon,
tumakbo papunta kay Nanay, niyakap siya ng mahigpit sa harap ng lahat.
“’Nay… sorry po.
Hindi ko na po kayo ikahihiya kailanman.”
ANG MUNDO PAGKATAPOS NG PALAKPAKAN
Pagkatapos ng graduation,
lumapit sa akin ang ilan sa mga kaklase kong dati ay lumayo.
“Lara… sorry ha.
Hindi namin alam kung gaano kahirap ang pinagdadaanan mo.”
Ngumiti lang ako.
“Okay lang. Ang mahalaga, natuto tayo lahat.”
Lumapit din ang principal at sabi:
“Ang ganda ng sinabi mo, anak.
Ipagpatuloy mo ‘yan. Ang mga magulang mo, bayani ‘yan.”
At sa araw na ‘yon,
habang bitbit ni Nanay ang bulaklak na binigay ng principal,
sinabi niya sa akin,
“Anak, ang galing mo.
Pero alam mo kung sino ang mas magaling?
Ikaw. Kasi kaya mong mahalin kahit sino — kahit isang kagaya ko.”
Ngumiti ako, at sinabi ko,
“Hindi po ‘kahit sino’, Nay.
Ikaw. Ikaw ang pinakamagandang nanay sa mundo.”
EPILOGO
Ilang taon na ang lumipas.
Ako na ngayon ay isang guro sa parehong paaralan.
At sa tuwing nakikita kong may batang nilalait,
nilalapitan ko siya at sinasabing:
“Alam mo, minsan, ‘yung mga taong pinagtatawanan natin,
sila pa ‘yung magpapaiyak sa atin sa araw ng pagtatapos.”
At sa aking mesa,
may laging nakapatong na lumang larawan —
ako at si Nanay,
magkayakap sa entablado,
at parehong may luha sa mata.
