“PALAGI KONG SINISIGAWAN ANG ANAK KO DAHIL LATE SIYANG UMUWI GALING SA ESKWELA — HANGGANG SA ISANG ARAW, SINABI NIYA ANG DAHILAN NA NAGPABAGSak SA KNEES KO.”
Ako si Marissa, 39 taong gulang, isang single mother.
Tatlong taon nang wala ang asawa ko, at simula noon, ako na lang ang bumubuhay sa aming mag-ina.
Nagtatrabaho ako sa isang maliit na tindahan ng damit sa palengke.
Hindi maginhawa ang buhay, pero sapat — basta’t magkasama kami ng anak kong si Rico, labindalawang taong gulang.
Pero nitong mga huling buwan, may isang bagay na paulit-ulit kong napapansin:
Palaging late umuuwi si Rico mula sa eskwela.
ANG MGA GABI NG GALIT
Araw-araw, ganito ang eksena.
Pagdating niya ng bahay, pawisan, madungis, at gutom.
At ako, palaging nakasigaw.
“Rico! Anong oras na ‘to? Alas-sais na!
Akala mo ba hindi ako nag-aalala?”
Tahimik lang siya, nakatungo, at maghuhugas ng kamay.
“Sorry po, Ma. May tinulungan lang ako.”
“Tinulungan? Araw-araw?
O baka naman naglalaro ka lang at sinungaling ka pa?”
Hindi siya sumasagot.
At sa tuwing nakikita kong gano’n lang siya, mas lalo akong nagagalit.
Ang hindi ko alam, araw-araw, may dahilan pala siyang hindi ko man lang tinanong nang maayos.
ANG ARAW NG PAGBULAG KO SA KATOTOHANAN
Isang gabi, habang nagluluto ako ng hapunan, hindi pa rin siya umuuwi.
Lumipas ang tatlumpung minuto, isang oras, dalawang oras.
Tumataas na ang kaba ko.
Hanggang sa dumating siya, pawisan, may dumi sa uniporme, at may hawak na maliit na plastic.
“Rico! Nasaan ka galing?! Alam mo bang ilang oras na akong naghihintay?”
Tahimik lang siya.
“Sumagot ka!” sigaw ko, habang nanginginig ang kamay ko.
Tumingin siya sa akin, may luha sa mata, at mahina niyang sabi:
“Ma… hinintay ko lang po si Ella.”
“Ella? Sino ‘yon?”
“’Yung kaklase ko po. Walang sumusundo sa kanya. Lagi siyang mag-isa pagkatapos ng klase.
Hinahatid ko lang po siya sa may tricycle stand. Ayoko pong umalis hanggang hindi siya nasasakay.”
Napahinto ako.
Tahimik.
Ang kutsarang hawak ko, halos mahulog sa sahig.
ANG SALITANG HINDI KO MALILIMUTAN
“Bakit hindi mo sinabi sa akin?” mahina kong tanong.
“Kasi po, palagi kayong pagod, Ma. Ayokong dagdagan pa.”
“Pero anak, pwede mo namang sabihin…”
“Sabi n’yo po, Ma, kapag may kaya tayong tulungan, tulungan natin — lalo na ‘yung walang magulang.”
Naiyak ako.
Hindi ko alam kung mahihiya ako o malulungkot.
Lahat ng galit ko, biglang napalitan ng awa — hindi sa kanya, kundi sa sarili ko.
Kasi habang iniisip kong pabaya siya, pala, mas mabuti pa siyang tao kaysa sa akin.
ANG KINABUKASANG HINDI KO INASAHAN
Kinabukasan, sinamahan ko siya sa eskwela.
Pagkatapos ng klase, nakita ko ang batang babae — payat, maruming uniporme, at bitbit ang sirang bag.
Nakatayo lang siya sa gilid ng gate.
Lumapit si Rico.
“Ella, tara na. Ihahatid na kita.”
Lumapit ako, tinanong ko ang guro.
“Teacher, nasaan ang mga magulang ng batang ‘to?”
“Wala po, Ma’am. Iniwan siya ng magulang niya sa lola. Pero may sakit na rin ‘yung matanda, kaya minsan wala siyang sinusundo.”
Doon ako tuluyang napaiyak.
At nang tingnan ko si Rico, hawak niya ang kamay ng batang babae, ngumingiti.
“Ma, okay lang ‘di ba?
Kasi sabi n’yo, lahat ng kabutihan, kahit maliit, nagiging malaking bagay sa taong wala nang inaasahan.”
ANG PAGBABAGO NG INA
Simula noon, hindi ko na siya sinisigawan.
Araw-araw, hinihintay ko siya sa labas ng bahay, may baon siyang pandesal para kay Ella, at may ngiti sa labi.
Sa bawat gabing sabay kaming kumakain, sinasabi ko sa kanya:
“Anak, pasensya na kung lagi kitang pinapagalitan.
Akala ko kasi… napapabayaan mo ako. Pero hindi ko alam, tinuturuan mo pala akong magmahal ulit.”
Ngumiti siya.
“Ma, hindi ko naman ginagawa ‘to para magmukhang mabait.
Gusto ko lang po… maramdaman ni Ella ‘yung pagmamahal na meron ako sa inyo.”
ANG TUNAY NA PAGMAMAHAL
Ngayon, tuwing naiisip ko ang mga sigaw ko noon, napapaluha ako.
Kasi minsan, akala natin — ang kabataan, pabaya, walang direksyon.
Pero minsan, sila ang tunay na nakakaintindi kung ano ang kabutihan at malasakit.
At tuwing tinatawag ko si Rico mula sa labas, sinasabi ko palagi:
“Anak, salamat… kasi habang hinintay mo ‘yung batang walang sinusundo, hinintay mo rin akong magising.”
