“NAWALA SI MAMA SA ARAW NG KASAL KO — MAKALIPAS ANG MARAMING TAON, NATAGPUAN KO ANG AKING WEDDING DRESS SA BASURAHAN, AT SA LOOB NITO, MAY ISANG LIHAM NA GINAWA NIYA BAGO SIYA NAWALA.”
Ako si Clara, at kung tatanungin mo ako kung ano ang pinakamasayang araw sa buhay ko — madali ang sagot:
ang araw ng kasal ko.
Pero kung tatanungin mo rin kung ano ang pinakamasakit — pareho pa rin ang sagot.
Dahil noong araw ding iyon… nawala si Mama.
ANG ARAW NA DAPAT AY PINAKAMASAYA
Katorse anyos pa lang ako nang mamatay si Papa, kaya si Mama Linda lang ang natitirang pamilya ko.
Siya ang nagpalaki sa akin, nagtrabaho bilang labandera, at kahit pagod na pagod, hindi niya ako pinabayaan.
Kaya nang dumating ang araw ng kasal ko, ang gusto ko lang talaga ay makita siyang masaya.
“Mama,” sabi ko habang inaayos ang belo ko,
“salamat po. Kung wala kayo, ‘di ko maaabot ‘to.”
Ngumiti siya, umiiyak.
“Anak, ang gusto ko lang ay makitang nakangiti ka. Kahit saan ka mapunta, huwag mong kakalimutan kung saan ka nanggaling.”
Ngunit ilang sandali bago magsimula ang seremonya, biglang sinabi ng isa sa mga abay:
“Clara! Wala si Tita Linda! Hindi namin siya makita!”
Kinabahan ako.
Inakala kong baka pumunta lang siya sa labas para huminga ng hangin.
Pero lumipas ang oras — at hindi na siya bumalik.
ANG KASAL NA WALANG INA
Ginawa pa rin ang seremonya, ngunit bawat hakbang ko sa aisle ay parang tinik.
Habang tumutugtog ang musika, ang tanging tanong sa isip ko ay,
“Nasaan si Mama?”
Hindi ko na matandaan kung paano natapos ang kasal.
Lahat ng ngiti, parang peke.
Lahat ng yakap, parang malamig.
At nang sumapit ang gabi, dumating ang balita:
“Walang nakakita kay Linda matapos siyang lumabas ng simbahan.”
Nawawala siya.
Walang bakas.
Walang testigo.
Parang tinangay ng hangin ang taong pinakamahal ko.
ANG MGA TAON NG PAGHAHANAP
Lumipas ang mga taon.
Nagkaanak ako, lumipat ng bahay, nagtrabaho — pero kahit anong saya, may kulang.
Sa bawat anino sa kalsada, parang nakikita ko siya.
Sa bawat babaeng naglalakad mag-isa sa ulan, iniisip kong baka si Mama ‘yon.
Nagpunta ako sa mga himpilan ng pulisya, ospital, maging sa mga foundation — pero walang Linda na natagpuan.
At sa bawat taon na dumadaan, isa lang ang di ko magawang itapon:
ang lumang wedding dress ko.
Kahit dilaw na sa tagal, itinatago ko pa rin sa kahon sa ilalim ng kama.
ANG ARAW NG KATOTOHANAN
Isang hapon, makalipas ang labinglimang taon, nagpasya akong maglinis ng lumang bodega.
Habang nag-aayos ng mga kahon, may narinig akong lalaking nangongolekta ng basura sa labas.
“Ma’am, itatapon ko na po ‘to?” tanong niya, hawak ang isang lumang bag.
Paglingon ko, nanlumo ako —
ang nasa loob ng bag ay ang lumang wedding dress ko, gusot, marumi, parang sinadyang itapon.
“Hindi!” sigaw ko, at agad ko itong kinuha.
Habang tinitingnan ko ang lumang tela, may isang bagay akong napansin —
sa gilid ng laylayan, may nakatahing maliit na sobre.
Binuksan ko ito.
Sa loob, may sulat — kupas na, pero malinaw pa rin ang sulat-kamay.
Sulat ni Mama.
ANG LIHAM NI MAMA
“Anak,
Kung nababasa mo ito, siguro matagal na akong nawala. Huwag mo akong hanapin, dahil ang totoo, matagal ko nang alam na hindi na magtatagal ang buhay ko. May sakit ako, anak. Hindi ko sinabi dahil ayokong sirain ang araw ng kasal mo. Gusto kong matandaan mo ako sa ngiti, hindi sa kama ng ospital.”
“Ang rason kung bakit ako umalis ay para makahanap ng lugar kung saan hindi mo ako makikitang nanghihina. Sa araw ng kasal mo, habang nakikita kitang naglalakad sa altar, alam kong natupad na ang pangarap ko — makita kang masaya, nakasuot ng puti, at hindi na kailangang lumaban araw-araw para mabuhay.”
“Hindi ako nawawala, anak. Nandiyan lang ako — sa bawat hangin na dumadampi sa’yo, sa bawat luha mong pinupunasan, sa bawat yakap ng anak mo. Kung sakaling dumating ang araw na makita mo ‘tong sulat na ‘to, gusto ko lang sabihin… salamat. Dahil binigyan mo ng dahilan ang buhay ko.”
“Mahal na mahal kita. — Mama”
Nanginginig ang mga kamay ko habang binabasa iyon.
Ang bawat linya, parang tinig na matagal ko nang gustong marinig.
At sa unang pagkakataon matapos ang labinglimang taon, umiiyak akong nakangiti.
“Mama… di ka nawala. Nasa puso ko lang pala lagi.”
ANG HULING REGALO NI MAMA
Ipinarepair ko ang lumang wedding dress.
Hindi ko ito itinago muli — bagkus, inilagay ko ito sa frame sa sala.
Sa ilalim nito, inilagay ko ang sulat ni Mama.
Tuwing tinitingnan ito ng anak ko, tinatanong niya,
“Mama, sino po si Lola?”
Ngumiti ako.
“Siya ang dahilan kung bakit natutunan kong magmahal kahit wala kapalit.
Si Lola — ang babaeng nawala, pero hindi kailanman nawala sa puso ko.”
At tuwing umiihip ang hangin sa bintana,
parang naririnig ko ang tinig ni Mama:
“Ang kasal mo, anak, hindi ang simula ng pagkawala ko… kundi ng bagong buhay mo.”
