“NANG ISILANG NG ASAWA NIYA ANG SANGGOL NA MAY BALAT NA MAITIM AT BUHOK NA KULOT, ITINURO NIYA ITO BILANG EBIDENSIYA NG PANGANGALUNYA — PINALAYAS NIYA ANG BABAE AT ANAK NITO. PERO MAKALIPAS ANG 10 TAON, ANG KATOTOHANANG NATUKLASAN NIYA ANG NAGPAHINA SA KANYANG TUHOD.”
Ang pangalan niya ay Rico Alonzo, isang lalaking may maayos na trabaho, mataas na tingin sa sarili, at paniniwalang “dugo at lahi ang sukatan ng dangal.”
May asawa siya — si Mara, isang simpleng babae, maputi, tahimik, at minahal siya nang buong puso.
Limang taon silang nagsikap bago nabuntis si Mara.
Tuwing gabi, pinag-uusapan nila kung anong pangalan ang ibibigay sa anak, anong kulay ng kwarto, at kung sino ang unang maghahawak sa bata.
Pero nang dumating ang araw ng panganganak, isang sigaw ng ina — at isang tingin ng ama — ang sumira sa lahat ng iyon.
ANG ARAW NG PAGPAPALAYAS
Hatinggabi nang isilang ni Mara ang anak nila.
Lumapit ang nurse, masaya, at iniabot ang sanggol.
Ngunit nang makita ni Rico, nanigas siya.
Ang bata — itim ang balat, kulot ang buhok, at hindi kahawig ni Mara, ni siya.
“Ano ‘to?” galit niyang sabi.
“Rico…” mahina ni Mara, “anak natin ‘yan—”
“Hindi mo ako niloloko! Tingnan mo ang balat niya! Tingnan mo ang buhok niya!”
Hindi niya pinakinggan ang paliwanag ni Mara.
Sa halip, tinanggal niya ang singsing sa daliri at itinapon iyon sa mesa ng ospital.
“Simula ngayon, wala ka nang lugar sa bahay ko. Bitbitin mo ‘yang bata mo — hindi ko siya anak!”
Umiiyak si Mara, nanginginig habang yakap ang sanggol.
Walang salita ang makapigil kay Rico.
Kinabukasan, inuwi ni Mara ang anak sa probinsya, habang si Rico ay nanatiling bulag sa galit at kahihiyan.
ANG SAMPUNG TAON NG KATAHIMIKAN
Lumipas ang sampung taon.
Si Rico ay muling nagtagumpay sa negosyo, pero walang araw na hindi siya tinutuligsa ng konsensiya.
Walang gabi na hindi niya naaalala ang sigaw ni Mara habang pinapalayas niya ito.
Hindi siya nag-asawang muli, pero patuloy niyang tinatakpan ang sakit sa pamamagitan ng trabaho.
Hanggang isang araw, isang liham ang dumating.
Sulatan ng abugado.
Binasa niya iyon nang may kaba.
“Si Ginoong Ricardo Alonzo ay inaanyayahan sa pagdiriwang ng anibersaryo ng St. Lucia Children’s Home.
Isa sa mga bata, si Mico Mara Alonzo, ay tumanggap ng parangal bilang pinakamatalinong estudyante.”
Nanginig ang kamay niya.
Mico Mara Alonzo.
Apelyido niya.
At sa ilalim ng pangalan ng tagapagpadala — Mara Dela Cruz-Alonzo.
Hindi siya nakahinga.
Makaraan ang sampung taon, iyon ang unang pagkakataong maririnig niya muli ang pangalan ng babaeng itinaboy niya.
ANG PAGBABALIK
Sa araw ng anibersaryo, dumating siya sa bahay-ampunan, tahimik, walang nakakaalam kung sino siya.
Habang pinapanood niya ang programa, lumabas sa entablado ang isang batang lalaking may kutis kayumanggi, buhok na bahagyang kulot, at ngiting punô ng kababaang-loob.
Habang nagbabasa ng talumpati ang bata, tumulo ang luha ni Rico:
“Sabi ni Mama, ang tunay na kulay ng tao ay hindi sa balat, kundi sa puso.
Sabi rin niya, may ama raw ako — pero hindi pa kami nagkikita.
Hindi ko siya galit, kasi tinuruan ako ni Mama na magpatawad.”
Halos mahulog si Rico sa upuan.
Hindi siya makagalaw.
Lumingon siya, at doon niya nakita si Mara — nakatayo sa gilid, nakangiti, pero bakas sa mukha ang pagod at kalungkutan ng sampung taon.
ANG KATOTOHANAN
Pagkatapos ng programa, lumapit si Rico, nanginginig.
“Mara…”
Lumingon siya, tahimik, tila nagulat.
“Rico.”
“Anak ko ba siya?” tanong niya, halos di makapagsalita.
Ngumiti si Mara, malungkot.
“Oo, Rico. Simula’t sapul, anak mo siya.”
“Pero paano… bakit ganun ang balat—”
“Dahil ang lolo mo sa tuhod, mula sa linya ng ama mo, ay isang Afro-Filipino.
Nakuha ng anak mo ang gene na hindi lumabas sa’yo, pero lumabas sa kanya.
Sabi ng doktor noon, bihira, pero posible.”
Tumigil ang mundo ni Rico.
Ang lahat ng panlalait, lahat ng galit, lahat ng kahihiyan na pinatikim niya kay Mara —
lahat pala ng iyon ay nakabatay sa kamangmangan niya mismo.
Lumuhod siya sa harap ni Mara.
“Mara… patawarin mo ako.
Ako ang pinakamasamang tao sa mundo.”
Umiling si Mara.
“Hindi, Rico. Pinatawad na kita noon pa man.
Pero hindi mo kailangang humingi ng tawad sa akin — kundi sa anak mo.”
ANG MUKHA NG KAPATAWARAN
Nilapitan ni Rico si Mico, dahan-dahan, habang ang bata ay naglalaro ng medalya niya.
“Magaling ka, anak.”
“Salamat po, Sir.”
Ngumiti siya, nanginginig.
“Mico… ako si Rico Alonzo. Ako ang tatay mo.”
Tahimik ang bata.
Pagkatapos ng ilang sandali, lumapit siya at yumakap.
“Sabi ni Mama, mabait ka naman daw. Kaya pinatawad na rin kita.”
At doon, sa gitna ng ampunan, sa gitna ng mga batang naglalaro,
isang lalaking pinatigas ng galit at kahihiyan ang muling natutong umiyak.
ANG ARAL NG BUHAY
Hindi lahat ng nakikita ng mata ay totoo.
Minsan, ang mga kulay na hinuhusgahan mo ay ang parehong kulay na dala mo sa dugo mo.
At ang pinakamadilim na bahagi ng puso ng tao —
madalas, hindi dahil sa balat ng iba, kundi sa kapal ng sariling pagkabulag.
Ang pag-ibig, kapag totoo, marunong maghintay.
At ang kapatawaran, kapag tapat, kayang bumuhay ng pusong matagal nang patay sa pagkutya at pagsisisi.
Ngayon, tuwing nakikita ni Rico si Mico sa tabi niya,
lagi niyang sinasabi sa sarili:
“Hindi ako karapat-dapat maging ama niya,
pero binigyan ako ng pagkakataon ng Diyos na itama ang mali —
at iyon ang pinakamagandang kulay ng lahat.”
