“NAHIHIYA AKONG SABIHIN NA ANG NANAY KO AY TAGAHUGAS NG PLATO — PERO NOONG ARAW NA MAWALAN SIYA NG LAKAS, DOON KO NALAMAN KUNG GAANO KO SIYA KAMAHAL.”
Ako si Joshua, isang estudyanteng lumaki sa amoy ng sabon, mantika, at pagod.
Hindi ako lumaki sa karangyaan.
Lumaki ako sa kalansing ng mga pinggan, sa ingay ng tubig sa lababo, at sa tunog ng sigaw ng amo ni Nanay na laging galit.
Si Nanay Mila, 46 taong gulang, tagahugas ng plato sa isang maliit na restaurant sa Maynila.
Araw-araw siyang nakayuko, nakalubog ang kamay sa malamig na tubig at sabon.
Habang ang iba ay nag-aalmusal, siya ay nagbubuhat ng mabibigat na tray ng mga pinagkainan.
Habang ang iba ay nagpapahinga, siya ay naglilinis ng kalat ng mga taong hindi man lang marunong magpasalamat.
ANG ANAK NA NAHIHIYA
Simula elementary pa lang ako, alam kong iba kami.
Habang ang mga kaklase ko ay proud na sabihin:
“Ang tatay ko engineer!”
“Ang nanay ko manager!”
Ako naman, tahimik lang.
Kasi paano ko sasabihin sa kanila?
“Ang nanay ko, tagahugas ng plato.”
Minsan tinanong ako ng guro:
“Joshua, anong trabaho ng mama mo?”
Napalunok ako.
“Ah… nasa restaurant po.”
“Waitress?”
“Opo…” sabi ko, kahit alam kong nagsisinungaling ako.
Pag-uwi ko, nakita ko si Nanay sa lababo, pagod, nanginginig ang kamay, nakayuko habang hinuhugasan ang tambak ng plato.
“Anak, kumain ka na?” tanong niya habang nakangiti.
“Opo…” sabi ko, sabay iwas ng tingin.
Hindi ko kayang sabihin kung gaano ako nahihiya noon.
Nahihiya ako… hindi sa kanya, kundi sa tingin ng iba sa kanya.
ANG MGA GABI NG PAGOD AT LUHA
Isang gabi, habang nag-aaral ako, narinig ko si Nanay na umuubo nang malakas.
Lumapit ako.
“Nay, ayos lang po ba kayo?”
Ngumiti siya, pinunasan ang pawis.
“Ayos lang, anak. Pagod lang siguro. Bukas maaga ulit ako.”
Kinabukasan, maaga siyang umalis.
Habang ako ay papasok sa eskwela, nakita ko siyang naglalakad sa ulan, may dalang payong na butas, suot ang lumang tsinelas.
Sumigaw ako,
“Nay! Huwag po kayong mabasa!”
Ngumiti siya, sabay sagot,
“Ayos lang, anak. Mas mabuti nang mabasa sa ulan, kaysa hindi makapasok at mawalan ng kita.”
At doon, napayuko ako.
Parang may sumampal sa puso ko.
Ako, na ikinahihiya siya —
Siya, na araw-araw nagsasakripisyo para mabuhay ako.
ANG ARAW NG PANGHIHINA
Pagkalipas ng ilang buwan, napansin kong pumapayat si Nanay.
Madali siyang hingalin.
Isang gabi, habang naghuhugas siya ng plato, bigla siyang bumagsak.
Tumakbo ako, umiiyak.
“Nay! Nay!”
Dinala siya sa ospital.
Sabi ng doktor:
“Sobra na po ang pagod. Malnutrisyon, at may simula na ng pneumonia. Kailangan niyang magpahinga.”
Umupo ako sa tabi ng kama niya, hinawakan ang kamay niyang magaspang at tuyot.
Tahimik lang ako.
Hanggang sa mahina niyang sinabi:
“Anak, pasensiya ka na ha… hindi kita nabigyan ng marangyang buhay.”
Naiyak ako.
“Nay, kayo po ang pinakamarangal na tao sa mundo.
Wala po akong hihilingin kundi gumaling kayo.”
ANG ARAW NG KATOTOHANAN
Ilang linggo matapos siyang gumaling, graduation day ko.
Hindi siya makalakad nang maayos, pero pinilit niyang pumunta.
Suot ang lumang bestidang binili niya sa ukay-ukay, tahimik siyang umupo sa pinakadulo.
Pag-akyat ko sa stage para sa aking Special Recognition Award, tiningnan ko siya — at sa unang pagkakataon, hindi ko tinago kung sino siya.
“Magandang hapon po sa lahat.
Ang award na ito ay para sa taong nagturo sa akin ng tunay na kahulugan ng sipag at sakripisyo.
Ang taong dati kong ikinahihiya… pero ngayon, ipagmamalaki kong sabihin —
ang nanay ko ay tagahugas ng plato.”
Tahimik.
Walang gumalaw.
Hanggang sa unti-unting tumayo ang mga tao at nagsimulang pumalakpak.
Si Nanay, umiiyak, nanginginig ang kamay, at ngumiti habang pinupunasan ang luha.
Lumapit ako sa kanya, kinuha ang medalya, at isinuot sa kanya.
“Nay, para po sa inyo ‘to.
Kasi kung hindi dahil sa mga kamay n’yong marumi sa sabon, hindi magiging malinis ang pangalan ko ngayon.”
Yumakap siya sa akin nang mahigpit.
“Anak, salamat. Hindi ko akalaing ipagmamalaki mo ako.”
Ngumiti ako habang umiiyak.
“Dati po, nahihiya ako… pero ngayon, gusto kong isigaw sa mundo —
‘Anak ako ng hugas-plato, at proud ako ro’n!’”
ANG INA NA PINAKAMARANGAL
Ngayon, nagtatrabaho na ako bilang guro.
At sa bawat estudyanteng nahihiya sa pinanggalingan nila, palagi kong sinasabi:
“Hindi nakakahiya kung anong trabaho ng magulang mo.
Ang nakakahiya ay kapag nakalimutan mong mahalin sila.”
At tuwing umuuwi ako, sasalubungin pa rin ako ni Nanay, dala ang ngiti at ang amoy ng sabon na dati kong ikinahihiya —
amoy na ngayon, para sa akin,
amoy ng pagmamahal at dangal.
