“NAHIHIYA AKONG PUMUNTA SA KASAL NG ANAK KO DAHIL LUMA ANG DAMIT KO — PERO NANG ISINUOT SA AKIN ANG LUMANG BERDENG BESTIDA, ANG REAKSYON NG KANYANG NOBYA ANG NAGPATAHIMIK SA BUONG SILID.”
Ako si Aling Marites, 58 anyos, labandera sa isang maliit na barangay.
Tatlongpung taon ko nang binubuhat ang buhay mag-isa matapos akong iwan ng asawa ko.
At sa lahat ng taon na iyon, iisa lang ang kayamanan ko sa mundo —
ang anak kong si Paulo.
Lumaki siyang mabait, masipag, at marespeto.
At ngayong araw…
ang pinakamalaking araw ng buhay niya — ang araw ng kanyang kasal.
Pero ako?
Nakatukod sa gilid ng kama,
hawak ang nag-iisang bestida kong kulay berde na nabili ko sa ukay noong sampung taon pa lang si Paulo.
May mga butas na sa laylayan.
May kupas na parte.
May sinulid na nakalawit.
Habang tinitingnan ko sa salamin,
yumuko ako.
“Diyos ko… anong mukha ang ihaharap ko sa mga bisita?
Anong mukha ang ihaharap ko sa magiging asawa ng anak ko?
Bakit ba wala akong bagong damit… kahit minsan lang sa buhay ko?”
Naupo ako sa gilid ng kama,
hawak ang damit,
at unti-unting tumulo ang luha ko.
Gusto kong pumunta.
Gusto kong makita ang anak kong ikasal.
Pero ayaw kong mapahiya siya.
“Baka pagtawanan nila ako…”
“Baka isipin nilang walang ina yung anak ko.”
“Baka sirain ko ang araw niya.”
Ang Tawag na Nagpaputol sa Pag-aalinlangan
Tumunog ang cellphone ko.
Si Paulo.
“Ma, paalis na po kami sa hotel. Dapat nandito na kayo pagdating namin sa venue, ha?”
“Anak… hindi pa ako sigurado kung—”
“Ma?”
“Paulo… wala kasi akong—”
“Ma, please. Hindi ko po kakayanin kung wala kayo dito.”
Parang pinisil ang puso ko.
“O sige, anak… susunod na ako.”
Nagpahid ako ng luha.
Isinuot ang lumang berdeng bestida.
At lumabas ng bahay na may kaba na halos pumutol sa hininga ko.
Ang Pagpasok sa Engrandeng Venue
Pagdating ko sa venue — isang malaking garden hall —
parang gusto ko nang umatras.
Mga bisita naka-gown, naka-mamahaling alahas, naka-makeup.
Samantalang ako…
nakayuko, hawak ang lumang handbag ko,
at pilit na nagtatago sa likod ng mga halaman.
Hindi ko alam kung paano ako magkakaroon ng lakas ng loob.
Hanggang may lumapit sa akin na dalawang babaeng hindi ko kilala.
Naka-long gown sila, halatang mayayaman.
Tinitigan nila ako mula ulo hanggang paa.
“Sino ‘yan?”
“Siguro taga-kusina.”
“Hindi naman bagay sa kasal ‘yung suot niya.”
“Grabe, sino nag-imbita diyan?”
Para akong binuhusan ng malamig na tubig.
Kinagat ko ang labi ko para hindi ako umiyak.
Gusto ko nang umuwi.
Pero bago ako lumingon—
“Nanay Marites?”
Napalingon ako.
Si Lia, ang mapapangasawa ng anak ko.
Maganda siya, naka-gown, nakaayos ang buhok, parang prinsesa.
Pero ang mata niya…
puno ng kabaitan.
“Nay… kayo po ba ‘yan? Ang ganda-ganda ninyo.”
Napayuko ako, halos hindi makapagsalita.
“Nak… pasensiya na ha… ito lang kasi ang—”
Hindi ko natapos ang salita.
Hinawakan niya ang kamay ko — mahigpit, mainit, puno ng pagmamahal.
Ang Sandaling Pinahinto ang Buong Silid
“Nay… alam niyo po ba kung bakit ako naiyak noong una kong nakita ang litratong ito sa wallet ni Paulo?”
Inabot niya ang lumang litrato ng isang batang Paulo
nakayakap sa akin —
suot ko ang eksaktong berdeng bestida na suot ko ngayon.
“Sabi ni Paulo, ‘Lia, ‘yan ang damit na isinusuot ng Mama ko tuwing may pinakamahalagang araw sa buhay ko.’
Graduation… unang trabaho… unang kompetisyon…
Lahat.”
Napasinghap ako.
Umingay ang mga tao.
Naglapit.
Nakikinig sa amin.
Lia nagpatuloy:
“Nay… alam niyo po ba?
Nung sinabi ko kay Paulo na takot ako hindi niya ako mahal ng sapat…
ito ang sagot niya:
‘Lia, kung paano minahal ako ng Mama ko habang suot ang lumang berdeng bestida…
ganoon din kita mamahalin.’”
Sa sandaling iyon—
tumahimik ang buong venue.
May mga babae nagtakip ng bibig.
May mga lalaki napayuko.
May umiiyak.
Ako?
Nanginginig ang tuhod ko.
Ang Yakap na Nagpapagaling sa Lahat
Lumapit si Paulo mula sa likod,
nakangiti, pero namumula ang mata.
“Ma… bakit hindi mo sinabi sa akin na nahihiya ka?”
Huminga ako nang malalim.
“Anak… ayaw kong mapahiya ka. Luma ang suot ko. Hindi ito—”
Pero bago ko matapos,
niyakap niya ako nang sobrang higpit.
“Ma, ikaw ang pinaka-magandang tao dito.
Ikaw ang dahilan kung bakit ako naging ganito.
At kung may magtanong kung bakit luma ang damit mo…
sasabihin ko:
‘Yan ang damit ng taong nag-alay ng buong buhay niya para lumakas ako.’”
Hindi ako nakapagsalita.
Ang luha ko mismo ang sumagot.
Ang Bestida na Mas Mahal pa sa Brilyante
Lumapit si Lia.
Hinawakan ang laylayan ng aking lumang damit.
Nilapit sa dibdib at niyakap ako.
“Nay, hinding-hindi ko po papayagang baguhin ninyo ang bestida ninyo.
Para sa akin…
ito ang pinakamahalagang damit sa kasal ko.”
At sa sandaling iyon—
ang mga bisita na minsan tumingin sa akin nang may pangungutya…
ngayon umiiyak, pumapalakpak, at nagsasabing:
“Ang swerte ng anak mo.”
“Ang bait naman ng nobya.”
“Ang gandang makita ang totoong pagmamahal.”
At doon ko naramdaman—
wala nang mas mahalaga pa kaysa sa pagiging ina.
Hindi kailangan ang mamahaling damit.
Hindi kailangan ang alahas.
Hindi kailangan ang bonggang makeup.
Ang kailangan lang…
puso na nagmahal ng tapat at walang kondisyon.
Ang Aral ng Araw ng Kasal
Ang lumang bestida ko—
na minsan ikinahiyà ko—
noon ko lang nakita ang tunay nitong halaga.
Ito ang bestida ng mga araw
na itinaya ko ang buhay ko para sa anak ko.
At sa araw ng kasal niya…
hindi ito naging simbolo ng kahihiyan,
kundi korona ng mga taon ng sakripisyo.
At alam ko na:
Habang may anak na minamahal ang ina,
hindi kailanman magiging luma ang pagmamahal niya.
