“NAHIHIYA AKO NOON NA MAKITANG NIRERESPETO NG MGA KAKLASE KO ANG MGA MAGULANG NILA — KASI ANG NANAY KO, NAMUMULOT NG BASURA. PERO ISANG ARAW, SINABI KO ANG ISANG SALITA NA NAGPAIYAK SA BUONG ESKUWELA.”
Ako si Kyle, labing-anim na taong gulang.
Estudyante ako sa isang public high school dito sa Quezon City.
Tahimik lang ako sa klase — hindi dahil suplado ako,
kundi dahil may lihim akong tinatago.
Ang nanay ko ay si Aling Tess,
isang babaeng araw-araw mong makikita sa gilid ng kalsada,
may dalang kariton, kumukuha ng bote, karton, at plastic.
Para sa iba, isa siyang “basurera.”
Pero para sa akin…
siya ang taong nagturo sa akin kung paano maging malinis sa kabila ng maruming mundo.
ANG LIHIM NA AYOKONG MALAMAN NILA
Bata pa lang ako, tinuturuan na ako ni Mama ng dignidad.
“Anak, kahit anong trabaho mo balang araw, basta marangal, huwag kang mahihiya.”
Tumango ako noon, pero sa totoo lang, nahihiya ako.
Tuwing sinusundo niya ako sa eskwela,
nakasuot siya ng lumang t-shirt at may amoy ng pawis at basura.
Nakatingin ang mga kaklase ko, nagbubulungan.
“Siya ba nanay ni Kyle?”
“Ang baho yata, o.”
Simula noon, hindi ko na pinapasundo si Mama.
Sinasabi ko, “Ma, mag-isa na lang po ako uuwi.”
Ngumiti lang siya, kahit halatang nasasaktan.
“Sige, anak. Basta mag-ingat ka ha?”
At sa bawat ngiti niya,
ramdam ko ‘yung sakit na siya mismo ay hindi sinasabi.
ANG ARAW NG PROJEKTO
Isang araw, in-announce ng teacher namin:
“Magkakaroon tayo ng Parents’ Day Presentation.
Kailangan ng bawat estudyante na isama ang magulang nila sa harap.”
Natulala ako.
Tumigil ang mundo ko sa sandaling iyon.
Paano ko dadalhin si Mama roon?
Sa harap ng mga magulang na naka-barong, naka-makeup, at amoy pabango?
Habang si Mama… amoy araw, amoy kalye.
Kinagabihan, umiiyak ako nang tahimik.
Hindi dahil ayoko siyang kasama —
pero natatakot akong pagtawanan.
“Anak, bakit tahimik ka?”
“Ma, may Parents’ Day po… pero… busy ka naman siguro ‘di ba?”
“Kaya ko ‘yan. Basta para sa’yo.”
Hindi ko siya pinigilan.
Ngunit sa loob-loob ko, gusto kong hindi siya dumating.
ANG ARAW NG PAGHIHIYA
Dumating ang araw ng event.
Ang mga magulang, nakaayos, naka-perfume, may dalang bulaklak.
Ako, nakatungo, nanginginig, nagdarasal na sana hindi siya sumipot.
Pero maya-maya, bumukas ang pinto.
At sa lahat ng lugar, doon siya pumasok —
bitbit ang maliit na bulaklak na galing siguro sa basurahan,
nakangiti habang hinahanap ako.
“Kyle! Anak!”
Tahimik ang buong silid.
Naririnig ko ang mga bulungan.
“Siya ba nanay niya?”
“Basurera yata ‘yan, no?”
Gusto kong tumakbo, gusto kong magtago.
Pero nang tumingin ako sa kanya,
nakita ko ang ngiti niya — yung ngiting walang halong hiya, walang takot.
Ngumiti siya habang pinupunasan ang pawis sa noo niya.
“Pasensya na, anak, medyo nahuli ako. Ang traffic eh.”
ANG SANDALING HINDI KO MAKALIMUTAN
Tinawag ng teacher ang pangalan ko.
“Kyle Dela Cruz, ikaw at ang iyong magulang, dito sa harap.”
Tahimik ang buong gym.
Lumapit kami, at habang naglalakad, naririnig ko ang mga tawa sa gilid.
Pero nang humarap ako sa mikropono,
napatingin ako kay Mama — pawisan, pagod, pero nakangiti.
At biglang sumabog ang damdamin ko.
Huminga ako nang malalim at sinabi:
“Pasensiya na po kung ang nanay ko ay hindi naka-makeup.
Pasensiya na kung amoy araw siya.
Pero siya po ang dahilan kung bakit ako nandito.
Ang kamay niyang marumi, ‘yun ang bumuhay sa akin.
Kaya kung tatanungin niyo ako kung sino ang pinakamagandang babae sa mundo —
siya po ‘yon.”
Tahimik ang buong lugar.
At sa sandaling iyon, isa-isang napayuko ang mga kaklase ko.
Ang iba, umiiyak.
Ang mga guro, napaluha.
At si Mama — tumakbo papunta sa akin at niyakap ako nang mahigpit.
“Anak… salamat. Akala ko ikinahihiya mo ako.”
“Hindi po, Ma. Nahihiya lang po ako sa sarili ko kasi hindi ko agad nakita kung gaano kayo kaganda.”
ANG BAGONG SIMULA
Simula noon, hindi ko na kailanman itinago si Mama.
Kapag sinusundo niya ako, siya mismo ang ipinagmamalaki ko.
“Mama ko ‘yan. Isa siyang basurera. Pero siya rin ang dahilan kung bakit marangal akong tao ngayon.”
Ngayon, scholar na ako sa kolehiyo.
Si Mama, hindi na namumulot —
may maliit na negosyo na kami sa pagre-recycle ng basura.
At tuwing tinitingnan ko siya, sinasabi ko sa sarili ko:
“Ang pinakamagandang tao sa mundo ay hindi ‘yung mayaman sa hitsura —
kundi ‘yung marunong magtiis para sa anak niya.”
