NAGPANGGAP SI PAPA NA PULUBI PARA MALAMAN KUNG NAALALA PA BA SIYA NG MGA ANAK NIYA — PERO NANG MAKILALA SIYA, HULI NA, DI NA NIYA NARINIG ANG SALITANG “PA, MAHAL KA NAMIN.”
Ako si Marco, panganay sa tatlong magkakapatid.
Lumaki kami sa hirap, pero buo ang pamilya namin.
Ang tatay namin, si Mang Rodel, ay isang karpintero — pawisin, magaspang ang kamay, pero malambot ang puso.
Siya ang tipo ng ama na laging inuuna ang iba bago ang sarili.
Kahit walang makain, uunahin niyang ipagluto kami.
Kahit basag ang tsinelas, sa amin niya ibibili ng bago.
Ngunit tulad ng maraming kwento ng pamilya, dumating din ang panahon na unti-unti kaming lumayo.
ANG PANAHON NG PAGLALAYO
Lumipas ang mga taon.
Nakagraduate kami, nakahanap ng trabaho, nagkaroon ng sariling pamilya.
At tulad ng sinasabi ng marami —
“Kapag tumanda na ang magulang, madalas naiwan sila.”
Sa una, tumatawag pa kami kay Papa.
Pero habang tumatagal, napapalitan ang “Kumusta ka, Pa?” ng mga salitang:
“Pa, busy ako, tawag na lang ako next week.”
“Pa, may meeting pa ako, text ko na lang po kayo.”
At hanggang sa tuluyan na siyang tumigil sa pagtawag.
ANG KALUNGKUTAN SA LUMANG BAHAY
Nang mamatay si Mama, si Papa na lang ang naiwan sa lumang bahay sa probinsya.
Walang kasama, walang kausap.
May mga kapitbahay na nagsasabing madalas daw siyang nakaupo sa labas, hawak ang lumang cellphone, parang may hinihintay.
Pero wala.
Walang tawag, walang bisita.
Minsan, may nagtanong daw sa kanya:
“Mang Rodel, bakit di ka lumuwas sa mga anak mo?”
Ngumiti lang siya.
“Ayokong maging pabigat.”
Pero sa loob-loob niya,
ang gusto lang naman niya ay maramdaman na hindi siya nakalimutan.
ANG DESISYON NI PAPA
Isang araw, nagpaalam siya sa kapitbahay na aalis muna ng ilang linggo.
Walang nagsabi kung saan pupunta.
Ang hindi namin alam,
may plano pala si Papa —
isang plano na magpapaluha sa aming lahat.
Lumuwas siya sa Maynila, suot ang lumang damit, dala ang sako at sombrero.
Pinahid niya ang alikabok sa mukha,
at nagkunwaring isang pulubi.
Nang marating niya ang lugar kung saan nakatira ako —
tumigil siya sa kanto, sa tapat ng coffee shop kung saan madalas akong dumaan papasok sa opisina.
ANG MGA ARAW NG PAGSUBOK
Araw-araw, nakaupo siya roon.
Tahimik lang.
Minsan, humihingi ng barya, minsan nakatingin lang sa mga tao.
Hindi ko siya nakilala —
marumi, payat, halos iba na ang anyo.
Isang araw, lumapit siya sa akin habang papasok ako sa opisina.
“Sir, kahit barya lang po…”
At ang sagot ko, nang hindi man lang tumingin:
“Pasensya na po, late na ako.”
Wala akong ideya… na ang taong tinanggihan ko, ay tatay ko pala.
Lumipas pa ang mga araw, at tuwing dadaan ako, naroon pa rin siya.
Minsan, iniiwasan ko pa.
Minsan, naiirita ako.
Hanggang isang hapon, nakita ko siyang binugaw ng guard sa tapat ng building.
“Umalis ka nga riyan, nakakaabala ka!”
At nakita ko siyang tumingin sa akin,
sa mga mata niya —
may halong sakit at pangungulila.
Pero hindi ko pa rin siya nilapitan.
ANG ARAW NG PAGKILALA
Isang linggo ang lumipas.
Nang araw na iyon, habang nasa trabaho ako, may dumating na tawag mula sa barangay.
“Sir, may matandang lalaki pong natagpuan dito sa kanto…
may ID po siya na nakapangalan kay Rodel Santos. Kayo po ba si Marco Santos?”
Parang binagsakan ako ng mundo.
Nang makarating ako sa ospital,
nakahiga siya sa kama — maputla, mahina, halos hindi na makapagsalita.
Sa tabi ng kama niya, may maliit na sako at punit na papel.
Nakasulat doon ang mga salitang:
“Gusto ko lang sanang makita kung kumusta na ang mga anak ko…
kahit isang yakap lang.”
Lumuha ako, nanginginig.
“Pa… bakit di mo sinabi? Bakit di ka tumawag?”
Mahina siyang ngumiti.
“Tinawagan ko, anak. Pero lagi kang busy.
Kaya lumapit na lang ako — kahit di mo ako kilalanin.”
At sa huling hinga niya,
sinabi niya ang mga salitang hindi ko makakalimutan:
“Anak… hindi ko kayo sinisisi. Mahal ko pa rin kayo, kahit nakalimutan niyo ako.”
ANG HULING PAGYAKAP
Pagkalipas ng ilang araw, inuwi namin si Papa sa probinsya.
Habang dinadala namin ang kabaong niya,
lahat kami — ako, si Ella, at si Jonas —
umiiyak nang walang patid.
Lahat ng taon na hindi namin siya binisita,
lahat ng tawag na di namin sinagot,
lahat ng pagkakataong tinaboy namin ang pagmamahal niya —
bumalik lahat, sabay-sabay,
gaya ng mga alon sa dagat na hindi mo kayang pigilan.
Sa ibabaw ng kabaong niya, nilagay ko ang sako na lagi niyang dala.
At sa loob, nilagay ko ang liham ko:
“Pa, sana sa susunod na buhay, ako naman ang maging mabuting anak.
Patawarin mo kami.
Mahal ka namin — kahit huli na.”
ANG MGA ARAL NG KAHAPON
Ngayon, taon na ang lumipas.
May pamilya na rin ako.
At sa tuwing nakikita kong abala ako sa cellphone habang nasa harap ng anak ko,
lagi kong naaalala si Papa.
Kaya bago matulog, tinatawag ko ang anak ko, niyayakap nang mahigpit,
at sinasabi:
“Anak, kapag matanda na si Papa, yakapin mo pa rin ha — kahit amoy pawis na.”
At tuwing gabi, bago ako matulog, tumitingin ako sa langit at sinasabi:
“Pa, sana naririnig mo na ngayon —
mahal ka namin.”
