“NAGBALIK AKO PAGKATAPOS NG 15 TAON — SUOT ANG MAMAHALING DAMIT AT BAGONG PANGALAN. ANG PAMILYA NA MINSANG NAGTAPON SA AKIN, NGAYON NAMAN ANG NAKILOS NG SAKIT NA SILA MISMO ANG LUMUHOD SA HARAP KO.”
Ang pangalan ko noon ay Clarissa Dela Peña — isang batang lumaki sa kahirapan at sa kamay ng sariling pamilya na hindi kailanman naniwala sa kanya.
Ang tatay ko, si Arturo, ay lasenggo;
ang nanay ko, si Lydia, laging nakapako ang tingin sa perang wala naman kami;
at ang mga kapatid ko — puro yabang, puro pangungutya.
“Clarissa, wala kang mararating.”
“Tingnan mo ‘yung sarili mo — palamunin, hangal, anak ng walang kwenta.”
Araw-araw kong naririnig iyon, hanggang isang araw, sinabi ko sa sarili ko:
“Aalis ako. Hindi para patunayan na mali sila — kundi para matutunan kung paano magmahal ng sarili.”
ANG PAG-ALIS NG WALANG PAALAM
Labingwalong taong gulang ako nang umalis ako ng bahay.
Bitbit ang dalawang lumang damit, limang daang piso, at sugatang puso.
Nakipagsapalaran ako sa Maynila, natulog sa boarding house, nagtrabaho bilang waitress,
at kalaunan, nag-apply bilang domestic helper sa Dubai.
Doon ko naranasan ang hirap —
pagod, gutom, pangungutya ng amo,
ngunit doon ko rin natutunan kung paano tumayo nang mag-isa.
Lumipas ang mga taon,
nag-ipon ako, nag-aral ng business management sa gabi,
at nagbukas ng maliit na catering business.
Hanggang sa isang araw, isang investor ang nagtiwala sa akin.
At sa paglipas ng panahon,
ang dating Clarissa na anak ng walang kwenta ay naging “Ms. Claire Navarro”,
isang matagumpay na negosyante at philanthropist.
Ngunit kahit nakamit ko na ang lahat,
may sugat pa ring hindi gumagaling —
ang alaala ng pamilyang tumalikod sa akin.
ANG PAGBALIK
Pagkalipas ng labinlimang taon,
bumalik ako sa Pilipinas.
Hindi bilang si Clarissa —
kundi bilang si Claire Navarro,
ang babaeng iniimbitahan ng mga mayor, pinapalakpakan sa mga TV show,
at tinuturing na babaeng mula sa hirap, pero ngayo’y inspirasyon.
Isang araw, habang namimigay ako ng relief goods sa isang probinsya,
may lumapit sa akin na matandang babae — payat, maitim, at may mga matang parang nakaluhod sa pagod.
Hindi ko kailangang itanong.
Siya si Lydia — ang nanay ko.
Ngumiti ako, kahit nanginginig ang puso ko.
“Magandang hapon po, Nanay.”
“Iho— ay, hija, tulungan mo naman kami.
Wala na kaming pera, sinira ng bagyo ‘yung bahay namin.”
Hindi niya ako nakilala.
Hindi niya na maalala ang batang tinadyakan niya palabas ng bahay,
ang batang umiyak sa labas ng pinto habang sinisigawan niyang,
“Umalis ka! Wala kang kwenta!”
Tahimik akong tumingin sa kanya.
Sa gilid ko, lumapit ang dalawang kapatid kong lalaki.
“Ma’am, kung maaari po, tulungan niyo rin kami.
Matagal na po kaming naghihirap.”
Ang mga taong tumawa sa akin,
ang mga taong nagsabing hindi ako magiging kahit sino,
ngayon ay nakaluhod sa harap ko —
humihingi ng awa.
ANG SAKIT NG KATOTOHANAN
“Ano pong pangalan n’yo?” tanong ko.
“Ako si Lydia Dela Peña.”
“Ah… Dela Peña?” ngumiti ako.
“May kilala akong Clarissa Dela Peña dati. Kamukha n’yo siya.”
Natigilan siya.
“Ha? Clarissa? ‘Yung anak kong lumayas?
Diyos ko, huwag mo nang banggitin ‘yon. Wala na kaming kinalaman doon.”
Sumikip ang dibdib ko, pero pinigilan kong lumuha.
Ngumiti ako ulit, ngiting mapait.
“Kung sakaling makita n’yo siya,
sabihin n’yo… pinatawad ko na kayo.”
Umiling siya, hindi naintindihan.
At nang iabot ko ang sobre ng tulong,
itinulak ko ito pabalik sa sarili kong kamay.
“Hindi ko kayo matutulungan.
Hindi dahil galit ako —
kundi dahil gusto kong maramdaman n’yo
kung ano ang pakiramdam ng iniwan, habang humihingi ng tulong.”
Tumalikod ako, habang umiiyak silang tatlo.
ANG HAPDI NG PAGPAPATAWAD
Sa loob ng kotse, tumulo na ang luha ko.
Hindi ko alam kung tama ang ginawa ko.
Pero sa dibdib ko, may kakaibang katahimikan.
Hindi dahil nakaganti ako —
kundi dahil natapos na ang kwento ng batang tinapon nila.
Pagkalipas ng ilang buwan,
pinadalhan ko pa rin sila ng tulong —
hindi ko na nilagyan ng pangalan, hindi ko na sinabing galing sa akin.
Dahil ang pagpapatawad, minsan,
hindi kailangang ipagsigawan.
Minsan, ang pinakamagandang paghihiganti ay kapatawaran —
at ang pinakamalaking kabaitan ay ang hindi ipamukha.
ANG LIHAM
Isang gabi, may dumating na liham sa opisina ko.
Galing sa isang baryo sa probinsya.
Binuksan ko.
Sulat kamay ni Lydia —
ngayon ay mahina na at halos di makasulat nang tuwid.
“Anak…
Kung sakaling mabasa mo ‘to, gusto kong humingi ng tawad.
Hindi ko alam kung buhay ka pa o patay, pero araw-araw kitang hinihingi sa Diyos.
Hindi ko alam kung bakit lumapit sa amin si ‘Claire Navarro,’ pero sa tingin ko, may kung anong kabutihan siyang dala…
at parang ikaw ‘yon.”
Tumulo ang luha ko.
Ngumiti ako habang tinitingnan ang sulat.
“Salamat, Nay. At oo — ako nga ‘yon. Pero mas mabuti nang hindi mo na malaman.”
EPILOGO
Ngayon, ako pa rin si Claire Navarro —
isang babaeng mayaman sa panlabas,
pero mas mayaman sa mga sugat na natutunan kong gawing lakas.
At sa bawat proyekto kong tinutulungan ang mga batang mahirap,
lagi kong sinasabi:
“Huwag mong hayaan na ang mga taong hindi naniwala sa’yo
ang siyang magsasabi kung ano ang halaga mo.”
Dahil minsan,
ang pinakamagandang tagumpay ay hindi ang magbalik para gumanti —
kundi ang magbalik para magpatawad, at hindi na muling lumingon.
