“LABING-ISANG TAON AKONG TAHIMIK HABANG MAY KABIT ANG ASAWA KO — PERO NANG NASA KAMA NA SIYA, HINDI NIYA INASAHAN ANG HULING SALITANG BINULONG KO SA KANYA.”
Tahimik ang buong bahay.
Ang orasan lang sa dingding ang gumagalaw, kasabay ng mabagal na tunog ng makina sa tabi ng kama.
Sa ibabaw nito, nakahiga si Ramon, dating negosyante, matipuno noon, pero ngayo’y payat, halos kalansay, at hirap huminga.
Sa tabi niya, nakaupo si Lydia, ang asawa niyang sa loob ng labindalawang taon ay tahimik na tinanggap ang lahat ng kasinungalingan, pagluha, at pagtitiis.
ANG ASAWA NA HINDI NAGSALITA
Si Lydia ay isang babaeng tahimik — marunong magtimpi, marunong ngumiti kahit nasasaktan.
Alas-sais ng umaga, palagi siyang nag-aalmusal, nagluluto ng paboritong kape ni Ramon.
Kahit alam niyang kagabi, may ibang babaeng kasama ang asawa niya.
Maraming gabi siyang gising mag-isa, hinihintay ang tunog ng kotse, habang sa kalsada,
ang ilaw ng mga dumaraang taxi ay para bang mga mata ng kapalarang pinagtaksilan niya.
“Baka may traffic lang…”
“Baka overtime…”
Pero sa totoo lang, hindi na siya umaasa.
Isang gabi, habang naghuhugas ng pinggan, tumawag si Ramon.
“Lydia, huwag ka munang maghintay. May business meeting kami.”
Tahimik lang siya.
“Sige. Ingat ka.”
Nang ibaba niya ang telepono, may luha nang dumaloy sa pisngi niya.
Pero sa gitna ng lahat, wala siyang sinabi.
Hindi siya humingi ng paliwanag.
Hindi siya nagalit.
Hindi siya umalis.
Bakit?
Dahil sa puso niya, naniniwala pa rin siya na ang pag-ibig ay hindi laging masaya, pero palaging totoo.
ANG MGA TAON NG PANGUNGUTYA
Lumipas ang mga taon, at lalong naging lantad ang kataksilan ni Ramon.
May litrato pa siya minsang nakita — si Ramon, niyayakap ang ibang babae sa isang resort sa Tagaytay.
Narinig ng buong barangay, pinag-uusapan sa palengke, tinatawanan ng mga tsismosa.
“Si Lydia, tanga!
Alam na nga niyang niloloko siya, tahimik pa rin!”
“Baka natatakot lang mawalan ng asawa!”
Ngumiti lang si Lydia.
Sa isip niya:
“Hindi ako natatakot mawalan ng asawa.
Natatakot lang ako na mawalan ng puso.”
ANG ARAW NG PAGBABAGO
Isang araw, bumagsak si Ramon sa opisina.
Inatake sa puso.
Dinala sa ospital, at doon, natuklasang may malubhang karamdaman.
Wala na raw masyadong oras.
Nang marinig iyon, si Lydia lang ang tahimik na tumakbo sa tabi niya.
Habang ang mga dating kabit ay naglaho na parang bula,
si Lydia, ang babaeng niloko niya sa loob ng labindalawang taon,
ay siyang nag-alaga sa kanya gabi’t araw.
Pinapakain siya, pinapalitan ang damit, pinupunasan ang pawis.
Walang reklamo.
Walang tanong.
Walang galit.
Isang gabi, habang pinupunasan niya ang noo ng asawa,
mahina itong nagsalita:
“Lydia… bakit mo pa ako inaalagaan?
Alam ko, alam mong may iba ako noon.”
Ngumiti lang siya, at sinabing:
“Kasi asawa kita. At kahit sinira mo ako,
ako pa rin ‘yung pipiliing buuin ka.”
Tumulo ang luha ni Ramon.
At sa unang pagkakataon, nakaramdam siya ng hiya —
ang klase ng sakit na hindi kayang gamutin ng gamot.
ANG HULING GABI
Ilang linggo ang lumipas, lumala ang kalagayan ni Ramon.
Nakahiga na siya, nakakabit sa tubo, halos hindi na makagalaw.
Tahimik si Lydia, nakaupo sa tabi, hawak ang kamay niya.
“Lydia…” bulong niya, “patawad.”
“Patawad sa lahat ng niloko ko.
Sa lahat ng gabi na iniwan kita.
Sa mga panahong pinili ko ang iba.”
Ngumiti si Lydia.
Lumapit siya sa tainga ni Ramon,
at sa unang pagkakataon matapos ang mahabang katahimikan,
may binulong siya.
Isang mahinang boses, pero parang kidlat sa dibdib ni Ramon.
“Ramon…
Sa loob ng 12 taon, alam ko ang lahat.
Lahat ng babae mo, lahat ng gabi mo sa kanila.
Pero pinatawad na kita noon pa.”
Napapikit si Ramon, huminga nang malalim, halos lumuwag ang dibdib niya.
Pero bago siya tuluyang mapahinga,
narinig niya ang huling mga salita ni Lydia:
“Ngayon, ikaw naman ang makakaranas ng tunay na parusa.”
“Ang parusang mabuhay… habang wala na ako.”
At sa mga salitang iyon,
tumayo si Lydia, kinuha ang bag, at tahimik na lumabas ng ospital.
Nang dumilat si Ramon, wala na siya.
Wala na ring Lydia.
ANG PAGKATUTO NG HULING ARAW
Pagkalipas ng ilang araw, pinauwi si Ramon.
Wala nang nag-alaga sa kanya.
Wala nang nagluluto ng paboritong kape.
Wala nang kamay na humahawak sa kanya tuwing masakit ang dibdib.
At doon niya naramdaman ang tunay na sakit —
hindi ang karamdaman, kundi ang pagkawala ng taong nagmahal nang tahimik,
at umalis nang walang galit.
Sa bawat gabi, habang nakatingin siya sa dingding, paulit-ulit niyang naririnig ang boses ni Lydia:
“Ang parusang totoo… ay hindi kamatayan.
Ang parusang totoo ay mabuhay na mag-isa.”
