“KUNWARI AKO’Y NATUTULOG PARA MAKINIG SA PAG-UUSAP NG ANAK KO SA TELEPONO — PERO ANG NARINIG KO, ‘YUN ANG NAGPAPAIYAK SA AKIN.”
Ako si Rosa, 58 taong gulang, isang simpleng ina na lumaki’t tumanda sa palengke.
Wala akong marangyang bahay, wala ring mamahaling gamit.
Pero ang pinanghahawakan ko sa buhay ay ito:
“Basta ang anak ko ay maayos, sapat na.”
May isa lang akong anak — si Leo, dalawampu’t dalawa, bagong graduate at nagsisimula pa lang magtrabaho.
Simula nang mamatay ang ama niya, ako na ang tumayong ina’t ama sa kanya.
At gaya ng ibang ina, masaya na ako sa simpleng hapunan, sa isang tawag na “Ma, kumain ka na?”
Pero nitong mga nakaraang buwan… iba na.
Tahimik na siya. Laging pagod, laging abala, parang may layo sa akin.
At isang gabi, nalaman ko kung bakit.
ANG GABI NG PAGKUNWARI
Bandang alas-diyes ng gabi, nakahiga ako sa sofa, kunwaring natutulog.
Narinig kong bumukas ang pinto — si Leo, kagagaling lang sa trabaho.
Tahimik siyang pumasok, inilapag ang bag, at tinawagan ang kung sino man.
Dahan-dahan kong iminulat ang isang mata.
Nakatalikod siya sa akin, hawak ang cellphone, mahinang nagsasalita.
“Oo, Naiintindihan ko. Pero… ayoko kasing malaman ni Mama.
Baka mag-alala lang siya.”
Nagtaka ako.
Sino ‘yong kausap niya? At bakit niya ako kailangang itago?
Tahimik akong nagkunwaring tulog pa rin.
At doon ko narinig ang mga salitang hindi ko malilimutan.
ANG MGA SALITANG TUMUSOK SA PUSO KO
“Alam mo, Ma, hirap na hirap na ako.
Pero ‘pag nakikita ko si Mama Rosa, ‘di ko kayang magreklamo.
Tuwing umuuwi ako at nakikita kong nakahain pa rin ‘yung pagkain kahit siya na lang kumakain mag-isa…
Naiiyak ako.”
Napatakip ako sa bibig ko.
Ayokong marinig niya ang hikbi ko.
“Gusto ko sanang sabihin sa kanya na may sakit ako, pero natatakot ako.
Natatakot ako sa araw na baka wala na ako’t mag-isa siya.”
Parang tinamaan ako ng kidlat.
Nanlambot ang katawan ko.
Gusto kong bumangon, gusto kong yakapin siya, pero pinigilan ko.
Kasi gusto kong marinig pa.
“Hindi ko alam kung gaano pa ako tatagal sa trabaho.
Pero gusto kong makatulong sa kanya, kahit paano.
Ayokong mamatay na hindi ko nasasabing…
proud ako sa kanya.
Proud ako sa mama kong kahit minsan, hindi sumuko sa hirap.”
At doon, hindi ko na napigilan ang luha ko.
Tahimik lang akong umiiyak sa unan, habang pinipigil ang pag-ungol ng sakit.
ANG UMAGA NG KATOTOHANAN
Kinabukasan, maaga akong nagising.
Nagluto ako ng paborito niyang sinigang, gaya ng dati.
Pagbangon niya, ngumiti ako, pilit na kalmado.
“Anak, kumain ka na. Niluto ko ‘to para sa’yo.”
Ngumiti siya, pero halatang may tinatago.
Tahimik kaming kumain.
Hanggang sa hindi ko na kinaya.
“Leo,” sabi ko, mahina,
“alam kong may dinadala ka.”
Napahinto siya, nagulat.
“Ma…”
“Narinig kita kagabi.”
Tumulo ang luha sa mata niya.
“Ma, pasensiya na. Ayokong mag-alala ka. May sakit ako, pero gumagaling naman daw sabi ng doktor.
Hindi ko lang kayang sabihin sa’yo kasi…
ikaw lang ang meron ako.
Ayokong magmukhang mahina sa harap mo.”
Niyakap ko siya nang mahigpit.
“Anak, kahit anong mangyari, ako ang nanay mo.
Huwag mong itago sa akin ang sakit mo, kasi mas masakit ‘yung hindi mo ako sinasama sa laban mo.”
Pareho kaming umiiyak.
At sa yakap na ‘yon, naramdaman ko ulit ‘yung tibok ng puso ko — hindi sa sarili ko, kundi sa anak kong matagal ko nang ipinagdarasal.
ANG PAGBABAGO SA GABI NG TAHIMIK NA MGA SALITA
Mula noon, hindi na kami nagkahiwalay ng loob.
Magkasama kami sa gamutan, sa ospital, sa mga araw ng pag-asa.
At habang naglalakad kami pauwi isang gabi, sabi niya:
“Ma, naaalala mo ‘yung sinabi kong ayokong magreklamo?
Mali pala ‘yun. Kasi dapat hindi mo nilalabanan mag-isa ‘yung mga bagay na mas mabigat kapag hindi mo kasabay si Mama.”
Ngumiti ako, hinawakan ko ang kamay niya.
“Anak, kahit sa dilim, ‘wag mong kalimutan —
kahit anong laban mo, kasama mo ako.
Hindi kita kailanman iiwan.”
At habang naglalakad kami sa ilalim ng ilaw sa kalsada, pareho kaming nakangiti —
pagod man ang katawan, pero magaan ang puso.
Kasi minsan, sapat na ang isang gabi ng tahimik na pakikinig
para maintindihan mo kung gaano ka mahal ng taong hindi marunong magsabi —
pero marunong magmahal nang totoo.
