“INA KO’Y TAGA-PULOT NG BASURA — AT DAHIL DOON, LABING-DALAWANG TAON AKONG NILAYUAN NG MGA KAKLASE KO. PERO SA GRADUATION DAY, ISANG LINYA KO ANG NAGPATIGIL SA LAHAT NG TAWA AT NAGPAIYAK SA BUONG ESKWELAHAN.”
Lagi kong naririnig sa kanila — ang mga pabulong, ang mga tawa, ang mga salitang hindi ko makakalimutan.
“Uy, anak ng basurera!”
“Ang baho niya! Baka amoy basura rin bahay nila!”
Sa loob ng labindalawang taon ko sa eskwelahan, ‘yan ang musika ng buhay ko. Hindi ako sanay sa katahimikan, kasi sa tuwing tahimik, alam kong may paparating na insulto.
Ang pangalan ko ay Rina. Anak ako ni Aling Lorna, isang simpleng babae na araw-araw ay naglalakad sa ilalim ng araw, may kariton sa isang kamay at ngiti sa isa pa.
Siya ang pinakamasipag na tao sa buong mundo — kahit pa ang trabaho niya ay pulutin ang mga bagay na tinatapon ng iba.
Tuwing umaga, bago ako pumasok sa eskwela, nakikita ko siyang nagbubuhat ng sako ng plastik, bote, at karton.
“Anak, pasensiya ka na ha, ‘wag mo munang isipin ‘tong trabaho ko,” sabi niya minsan habang inaayos ang aking uniform.
“Ma, hindi ako nahihiya,” sagot ko noon, kahit alam kong sa puso ko, natatakot ako sa pangungutya ng iba.
Sa paaralan, hindi ko kailanman nakasabay kumain ang mga kaklase ko. Laging mag-isa.
Tuwing field trip, ako lang ang walang baon na imported snacks.
Tuwing may group work, ako ang laging “reserve” — ‘yung hindi isinasama pero nakalista pa rin para lang makumpleto ang bilang.
May isang beses, grade 6 ako noon, nakita ko ang nanay ko sa labas ng gate ng eskwelahan. May dala siyang plastic ng tinapay — ‘yung mga pinagtabasan ng bakery na binibigay libre.
“Anak, eto o, may natira. Mainit-init pa.”
Narinig iyon ng ilang kaklase ko.
“Haha! Anak ng basurera, tinapay na tira ang baon!”
Tawa sila nang tawa. Ako? Nakangiti rin ako. Kasi kung sasabay ako sa iyak, baka tuluyang bumigay ang puso ko.
Lumipas ang mga taon, nasanay ako sa sakit. Natutunan kong huwag magalit, huwag magtanim, at huwag kalimutan kung saan ako nanggaling.
Si Mama, kahit pagod, kahit may sugat ang kamay, never siyang nagreklamo. Lagi niyang sinasabi:
“Ang dumi ng trabaho ko, pero malinis ang konsensiya ko.”
Dahil sa kanya, ginamit ko ang lahat ng sakit bilang inspirasyon. Nag-aral ako nang mabuti, kahit minsan kailangan kong gumamit ng notebook na may lumang pahina pa.
Habang sila, nasa Starbucks; ako, sa ilalim ng streetlight nagrereview.
Habang sila, tulog na sa malamig na aircon; ako, gising pa, may lamok, pero may pangarap.
Dumating ang araw ng graduation.
Sa entablado, nakaupo ako sa likod — hindi dahil hindi ako karapat-dapat, kundi dahil ako ang valedictorian ng klase.
Tahimik ang lahat nang binanggit ng principal ang aking pangalan:
“At ang Valedictorian ng batch na ito, si Rina L. Dela Cruz.”
Lahat napatingin. May ilan pang nagbulungan.
“Siya? Anak ng basurera?”
Ngumiti ako, tumayo, at naglakad patungong stage habang hinahanap ng mga mata ko si Mama.
Ayun siya — nakatayo sa likod ng covered court, may dalang lumang payong, may hawak na bulaklak na halatang galing sa basurahan pero inayos niya nang maayos.
Umakyat ako sa stage. Nanginginig ang kamay ko habang binabasa ang speech ko.
Pero sa halip na sundin ang sinulat ko, tumingin ako sa mga kaklase ko — sa mga taong tinawanan ako, nilayuan ako, at sinaktan ako nang paulit-ulit.
“Alam ko… sa loob ng labindalawang taon, madumi sa paningin niyo ang nanay ko. Pero gusto kong sabihin sa inyong lahat:
Ang kamay na ginagamit niyang mamulot ng basura — ‘yon din ang kamay na naglagay ng pagkain sa lamesa namin, nagbihis sa akin sa tuwing graduation, at nagpatuloy magtrabaho kahit nilalait niyo siya.”
Tahimik ang buong gym.
Ang mga guro, napaluha. Ang mga kaklase ko, napayuko.
Tinuloy ko pa:
“Hindi ako anak ng kahihiyan. Anak ako ng sakripisyo, ng katapangan, ng pag-ibig. Kaya kung tinatawag niyo akong ‘anak ng basurera,’ salamat — kasi ang ina kong iyon, mas marangal pa sa kahit sinong nagmamalinis.”
Pagkatapos ng talumpati, umakyat si Mama sa entablado. Hindi niya alam kung paano lumapit. Lumuhod ako sa harap niya, niyakap ko siya, at doon… sabay kaming umiyak.
Ang buong eskwelahan, tumayo at pumalakpak.
Walang halong awa — kundi purong paghanga.
At mula noon, walang tumawag ulit sa akin na “anak ng basurera.”
Kasi lahat sila, alam na — ako ang anak ng isang bayani.
