“IBINENTA NIYA ANG DUGO NIYA PARA MAKAPAG-ARAL AKO — PERO NANG SIYA ANG NANGAILANGAN, HINDI KO MAN LANG SIYA BINIGYAN NG ISANG SENTIMO.”
Ako si Rafael, 29 anyos, isang IT manager sa isang malaking kompanya sa Makati.
Marami akong natupad — malaking sahod, sariling condo, bagong kotse, at respeto ng mga tao.
Pero sa likod ng lahat ng iyon, may isang lalaking minsan kong tinawag na Tatay.
Si Mang Eddie, ang lalaking hindi ko kadugo, pero mas nag-alaga pa kaysa sa sarili kong ama.
Siya ang nagpalaki sa akin mula nang iwan kami ng aking ina.
At kung may dapat akong pasalamatan sa lahat ng narating ko, siya iyon…
o siguro, dati iyon.
ANG DUGONG NAGPA-ARAL SA AKIN
Bata pa ako nang una kong mapansin ang mga pasa sa braso ni Tatay Eddie.
Tuwing Biyernes, aalis siya ng madaling-araw, at pag-uwi, maputla at mahina.
Noon, akala ko may sakit siya.
Hanggang isang araw, narinig ko siyang kausap ang doktor:
“Doc, ito na po ang pang-apat na beses ngayong buwan.
Kailangan lang po ng pamasahe ng anak ko. Review na raw nila.”
Doon ko lang nalaman — nagbebenta siya ng dugo para makapag-aral ako.
Isang litrong dugo kapalit ng pambayad sa tuition ko.
Isang karayom kapalit ng pangarap kong makapagtapos.
At sa bawat pag-uwi niyang nanginginig, sinasalubong ko siya ng ngiti.
“Tay, pasensya na po.”
“Anak, huwag kang humingi ng tawad.
Basta’t makita kitang nagtatapos, mabubuo ulit ‘yung dugo kong nawala.”
At natupad ‘yon.
Nakapagtapos ako, nakahanap ng trabaho,
at sa loob ng ilang taon — umangat ako.
Pero habang tumataas ako, unti-unti ko rin siyang nilalayo sa buhay ko.
ANG PAGKALIMOT
Nang makuha ko ang unang malaking sweldo ko,
imbes na umuwi ako sa probinsya, nag-stay ako sa condo.
Ayokong makita siya.
Ayokong maalala kung saan ako nanggaling.
Kapag tumatawag siya,
madalas kong sabihin:
“Tay, busy po ako. Meeting. Next time na lang.”
Kapag nag-chat siya sa Messenger:
“Proud ako sa’yo, anak.”
Hindi ko na sinasagot.
Sa isip ko,
hindi ko na kailangang balikan ang kahapon.
Tapos na ‘yon.
Ako na ang gumagawa ng sarili kong kinabukasan.
Hanggang isang gabi — kumatok ang nakaraan.
ANG PAGBALIK NG TAONG ISINANTABI KO
Isang gabi ng Disyembre, habang kumakain ako ng steak sa isang mamahaling restaurant,
lumapit ang waiter.
“Sir, may naghihintay po sa labas. Matandang lalaki raw po.
Ayaw niyang pumasok.”
Nang lumabas ako,
doon ko siya nakita — si Tatay Eddie, payat, nanginginig,
bitbit ang lumang bag at nakasumbrero.
“Anak… kumusta ka?”
Tahimik ako.
“Tay… bakit kayo nandito?”
“Pasensya na, anak. Kailangan ko lang sana ng tulong.
Wala na akong trabaho. May sakit na rin ako.
Kahit kaunting tulong lang… pambili ng gamot.”
Tumingin ako sa kanya.
Napakarumi niya, amoy pawis at pagod.
At sa paligid, naramdaman kong tinitingnan kami ng mga tao.
Lahat nakatingin sa akin — ang naka-long sleeves na may mamahaling relo,
at ang matandang mukhang pulubi.
At sa loob ko, may boses na bumubulong:
“Huwag. Masisira imahe mo.”
Kaya’t pinilit kong ngumiti.
“Pasensya na, Tay. Hindi ako nagdadala ng cash.
Tsaka… may iba na pong kailangang asikasuhin.”
Tumango siya.
“Ayos lang, anak. Naiintindihan ko.
Masaya ako’t maayos ka.”
Umalis siyang nakayuko.
At ako — bumalik sa loob, kumain, at kunwari walang nangyari.
ANG ARAW NG KATOTOHANAN
Ilang linggo ang lumipas, may tumawag mula sa isang provincial hospital.
“Sir, kamag-anak po ba kayo ni Eduardo Rivera?”
“Opo. Bakit po?”
“Pasensiya na po, sir.
Wala na po siya. Cardiac arrest.
Sa mga gamit niya, may sulat pong para sa inyo.”
Parang binagsakan ako ng mundo.
Nang dumating ako sa ospital, nasa ibabaw ng lumang mesa ang sobre.
Sa loob, isang maliit na papel na nangingitim na sa luha:
“Anak,
salamat at natupad mo ang pangarap ko para sa’yo.
Kung sakaling makita mo ito,
huwag mong isipin na galit ako.
Ang dugo kong ibinenta noon,
hindi ko pinagsisihan.
Kasi bawat patak noon, naging hakbang mo papunta sa kinabukasan.”
May kasamang maliit na papel ng blood donor record —
nakasulat ang pangalan niya at nakatatlong pirma ng doktor.
Tatlong beses bawat buwan, sa loob ng dalawang taon.
At sa ibaba, may maliit na note:
“Kung sakaling hanapin mo ako balang araw,
nasa puso mo lang ako, anak.
Hindi mo kailangang magbayad —
kasi binayaran mo na ako nang makita kitang naging tao.”
Hindi ko na napigilan ang luha ko.
Ang mga kamay kong sanay mag-type sa mamahaling keyboard,
ngayon ay nanginginig habang hawak ang sulat ng taong binigo ko.
ANG DUGONG NAGBALIK
Ngayon, bawat 14th ng buwan, pumupunta ako sa Red Cross.
Hindi para sa pera,
kundi para mag-donate ng dugo sa pangalan ni Eduardo Rivera.
At sa tuwing mararamdaman ko ang tusok ng karayom,
parang naririnig ko ang boses ni Tatay Eddie,
mahina pero buo:
“Anak, wag mong kalimutang magmahal — kahit sakit na.”
Sa tuwing lalabas ako ng blood bank,
tinitingnan ko ang langit at sinasabi:
“Tay, ngayon ko lang po naiintindihan —
‘yung dugo n’yong binenta noon,
‘yon pala ang tunay na puhunan ng buhay ko.”
