“HIRAP NA KAMI PERO AYAW PA RING MAGHANAP NG ASAWA KO NG MATINONG TRABAHO — ANG KWENTO NG ISANG ASAWANG PAGOD NA PERO HINDI PA RIN NAGSASAWANG MAGMAHAL.”
Ako si Mira, tatlumpu’t dalawang taong gulang, may isang anak,
at isang asawa na, kung tutuusin,
hindi ko alam kung mapagmahal ba talaga o sadyang tamad lang.
Maraming taon na ang lumipas, pero malinaw pa rin sa alaala ko
kung gaano ako kinikilig noon kay Paolo —
‘yung simpleng lalaki na laging nakangiti kahit walang pera.
“Hindi ko kailangan ng mayaman,” sabi ko noon sa sarili ko.
“Kailangan ko lang ‘yung marunong magmahal.”
Pero marahil, hindi ko naisip
na minsan, sa sobrang pagmamahal,
nawawala rin ang hangganan ng pagtitiis.
ANG SIMULA NG PAG-AASAWA
Nang una kaming magsama, puno pa ng pangarap ang bahay namin.
Nakatira kami sa maliit na apartment sa may Caloocan,
may lumang bentilador, at isang kalan na kailangang hampasin bago umandar.
Sa unang mga buwan, masaya kami.
Magkasama kaming kumakain ng lugaw sa umaga,
nagtatawanan sa gitna ng ulan,
at nagbabalak kung paano kami magkakaroon ng maliit na sari-sari store.
Pero dumating ang araw na hindi na pangarap ang pinag-uusapan namin —
kundi pambayad ng upa, bigas, at gatas ng anak.
At doon ko napansin:
habang ako’y nag-aapply ng trabaho at naglalaba ng damit ng mga kapitbahay,
si Paolo —
nakahiga, naglalaro ng cellphone, at nagsasabing,
“Mira, relax ka lang, darating din ang swerte.”
Lumipas ang mga linggo,
wala pa rin siyang trabaho.
Ang swerte? Hindi dumating.
Ang gutom? Araw-araw.
ANG MGA PANGARAP NA NAUWI SA PAGOD
Sinubukan kong manahimik.
Sinubukan kong intindihin.
Pero habang lumilipas ang panahon,
ako ang naging haligi at dingding ng bahay.
Ako ang nagtatrabaho sa karinderya,
ako ang nagbabayad ng ilaw,
ako ang bumubuhat ng bigas,
habang si Paolo ay nakaupo sa harap ng TV, sinisigawan pa ako:
“Mira, pakitimpla nga ng kape!”
Minsan, gusto ko nang sumigaw.
Minsan, gusto ko nang umalis.
Pero sa tuwing makikita ko ang anak naming si Mico,
na humahalik sa kanya tuwing gabi,
napapaisip ako —
paano ko iiwan ang pamilya kong ako na lang halos ang bumubuhay?
ANG ARAW NG PAGKAGISING
Isang araw,
habang nag-aayos ako ng ulam sa karinderya,
dumating si Paolo.
Hindi siya nagpaalam, pero nakita ko siyang humahawak sa tiyan —
pale, parang nanghihina.
“Ano’ng nangyari?” tanong ko, nag-aalala pa rin kahit galit ako.
“Nahilo ako sa bahay,” sabi niya mahina. “Wala pa kasi akong kinain.”
Napaiyak ako. Hindi dahil naaawa ako,
kundi dahil doon ko napagtanto —
kahit tamad siya,
asawa ko pa rin siya.
At siguro, kahit gaano pa siya kasama,
mahal ko pa rin.
Pinakain ko siya.
Tahimik kaming kumain.
At doon, sa unang pagkakataon matapos ang matagal na panahon,
sinabi ko ang mga salitang hindi ko kailanman nasabi:
“Paolo, pagod na ako. Hindi ko kaya mag-isa.
Hindi ako humihingi ng pera,
pero gusto ko maramdaman na may katuwang ako.”
Tahimik siya.
Tumingin lang sa akin, parang batang nahuling nagsinungaling.
“Mira, pasensiya ka na.
Hindi ko alam kung paano magsimula,
pero gusto kong itama lahat.”
Hindi ako naniwala agad.
Ngunit sa araw na iyon, sa unang beses,
siya ang naghugas ng pinggan.
At hindi ko alam kung tatawa ako o iiyak.
ANG BAGONG SIMULA
Makalipas ang ilang linggo,
nagsimula siyang magbenta ng taho sa kanto.
Hindi madali.
Natutukso pa rin siyang tumigil, pero bumabangon lagi.
“Mira,” sabi niya isang gabi, “hindi ko alam kung yayaman tayo,
pero gusto kong maramdaman mo na may ginagawa ako.”
Ngumiti ako, sa wakas, totoo ang ngiting iyon.
“Hindi ko kailangan ng mayamang asawa, Paolo.
Kailangan ko lang ‘yung marunong magsumikap — at marunong umunawa.”
Simula noon,
hindi man naging perpekto ang buhay namin,
pero naging magaan.
Kasi ang hirap, kapag pinagtulungan,
nagiging pagmamahalan.
ANG ARAL NG ISANG ASAWA
Ngayon, tatlong taon na ang lumipas.
May maliit kaming taho stall sa palengke.
Si Paolo, nakangiti habang nagtitimpla ng arnibal,
at ako, nagbebenta ng lutong ulam sa tabi.
Tuwing nakikita ko siya, naaalala ko ang mga panahong halos ayaw ko nang lumaban.
Ngayon,
kapag may nagtatanong kung bakit ako nanatili,
lagi kong sinasabi:
“Kasi minsan, ang mga taong tamad,
hindi kailangan pagsabihan —
kailangan lang ipaalala kung bakit sila nagsimula.”
At kung tanungin mo ako kung ano ang sekreto ng aming pamilya,
ito lang ang masasabi ko:
ang pag-ibig, kapag totoo, marunong maghintay —
pero marunong din magsabi ng ‘tama na, bumangon ka na.’
