“HINDI SIYA KAILANMAN DUMALO SA MGA GRADUATION KO — PERO NOONG ARAW NG PAGTATAPOS KO SA KOLEHIYO, NAKITA KO SIYA SA LIKOD NG BAKOD… HAWAK ANG ISANG BULAKLAK NA BALOT SA LUMANG DYARYO.”
ANG NANAY NA LAGING NASA LIKOD PERO HINDI NAKIKITA
Ako si Rina, 22 anyos, panganay sa magkapatid,
lumaki sa maliit na bahay sa gilid ng kanal, at anak ng isang babaeng
nangangalakal ng basura para mabuhay kami.
Si Mama Tess — payat, laging may galos ang kamay,
at amoy-araw na minsan ikinahihiya ko noong bata ako.
Hindi siya dumadalo sa kahit anong school event ko.
Hindi recognition day, hindi PTA meeting,
hindi buwan ng wika,
hindi kahit isang pagtatanghal ko sa entablado.
Lagi niyang sinasabi:
“Anak, may trabaho si Mama. Pag hindi ako nagtrabaho, walang kakain mamaya. Pasensya ka na ha.”
At lagi kong sinasabi:
“Okay lang po, Ma.”
Pero hindi naman talaga “okay.”
Araw-araw, habang nakikita ko ang ibang magulang kumakaway,
nag-aabot ng bulaklak,
sumisigaw ng pangalan ng anak nila,
ako naman ay nakaupo mag-isa…
kunwaring hindi nasasaktan.
ANG MGA PANAHONG AKO LANG MAG-ISA
Noong elementary, ilang beses kong tinago ang award ko sa bag.
Ayaw kong makita ni Mama kasi alam kong maiiyak siya
sa hindi niya pagdating.
Noong high school, may mga kaklase akong nagtatawanan:
“Si Rina? Wala talagang nanay sa events.”
“Work daw. O baka nahihiya yung nanay niya kasi mangangalakal?”
Tinatawanan ko na lang.
Pero pag-uwi ko, umiiyak ako sa banyo,
para hindi niya marinig.
Ang hindi alam ng mga tao—
araw-araw kong nakikita si Mama
na gumigising ng 4:00 AM,
naghihintay ng trak ng basura,
naghahalungkat ng plastik, bote, bakal,
kahit umaambon o tirik ang araw.
Uuwi siya ng hapon,
may dalang supot ng pagkain na galing sa hulihan ng palengke,
at lagi niyang tanong:
“Anak, masaya ka ba sa school?”
At lagi kong sagot:
“Opo, Ma. Masaya po.”
Sinungaling ako.
Pero ayokong madagdagan ang bigat niyang pasan.
ANG ARAW NA PINAKA-INAASAHAN KO
Pagtuntong ko ng kolehiyo, mas lalo akong nagpursige.
Hindi dahil gusto kong maging “magaling,”
kundi dahil gusto kong mabigyan ng dahilan si Mama
para maging proud kahit isang beses.
Kaya nung araw ng graduation ko,
excited ako —
at kinakabahan.
Para sa unang pagkakataon,
umasa ako kahit kaunti:
baka sakaling pumunta si Mama.
Bumili ako ng dalawang upuan sa reserved seats.
Pero habang papalapit ang ceremony,
wala pa rin siya.
Tinawag ang pangalan ko:
“RINA DELA CRUZ — BACHELOR OF EDUCATION, CUM LAUDE!”
Nagpalakpakan sila.
Marami ang sumigaw.
Pero ang upuan sa tabi ko… bakante.
Hindi na ako umasa.
Sanay na ako.
ANG PAGKAKITA SA KANYA SA MAY GATE
Pagkatapos ng ceremony, nagtipon-tipon ang mga pamilya.
May mga nanay na may hawak na bouquet,
may mga pamilya na nagpi-picture taking.
Ako?
Naka-toga, hawak ang medalya…
pero walang kasama.
Naglakad ako papunta sa gate,
parang tinatawag ako ng hangin.
At doon —
sa pinakadulo ng bakod,
sa isang lugar na hindi halos napapansin—
nakita ko siya.
Si Mama.
Nakatayo.
Nakasilong sa malilim na bahagi,
nakasuot ng lumang blouse,
may mantsa pa ng grasa.
At sa kamay niya—
isang pulang bulaklak
na nakabalot sa lumang dyaryo.
Nang nagkatinginan kami…
nagtakip siya ng bibig.
Parang nahihiya.
Parang gusto niyang tumakbo paalis.
Lumapit ako.
Hawak ko nang mahigpit ang toga ko.
Ramdam ko ang kabog ng dibdib ko.
“Ma… bakit po kayo nandito sa labas?”
Mahinahon niyang sagot, pabulong:
“Anak… pasensya na.
Natatakot ako pumasok.
Baka mapahiya ka kapag nakita nila ang itsura ko.
Baka… isipin nila kung sino ako.”
Hindi ko na napigilan ang luha ko.
“Ma… hindi ko kayo ikinahihiya.
Kayo ang dahilan bakit ako nakatayo diyan kanina.”
Nanginginig ang kamay niya habang inaabot ang bulaklak.
“Ito lang kaya ni Mama… sorry kung dyaryo lang pambalot. Wala akong pambili ng maganda.”
Hinawakan ko ang kamay niya.
“Ma… ito ang pinakamagandang bulaklak na natanggap ko sa buong buhay ko.”
At doon na siya humagulgol —
yung hagulgol na matagal niyang tinago sa loob ng sampung taon.
Hagulgol ng pagod.
Ng pagtitiis.
Ng pagmamahal.
ANG KATOTOHANAN NA HINDI NAKIKITA NG MGA MATA
Pinapasok ko si Mama sa loob ng campus.
May mga taong nakatingin.
Pero alam mo kung ano ang nangyari?
May mga kaklase akong lumapit at nagsabing:
“Rina… ang bait ng nanay mo.”
“Ang lakas ng loob niya. Ang tapang niya.”
“Swerte mo, may nanay kang ganyan.”
At doon ko unang beses nakita si Mama…
ngumiti.
Hindi pilit.
Hindi nahihiya.
Hindi natatakot.
Ngumiti siyang parang matagal nang gustong ipakita sa mundo
na hindi siya “mangangalakal lang.”
Siya ang nagbuo ng pangarap ko.
Niyakap ko siya.
“Ma… salamat sa sampung taong sakripisyo.
Hindi mo kailangang dumalo sa mga recognition ko noon.
Kasi sa puso ko, ikaw ang pinakamarangal na tao sa graduation ko ngayon.”
At doon,
sa gitna ng campus,
sa harap ng mga taong hindi nakakakilala sa tunay niyang hirap—
umiiyak ang nanay kong matapang,
habang hawak ko ang bulaklak na amoy-dyaryo at pawis.
Pero para sa akin,
iyon ang bulaklak ng tagumpay.
