“HINDI KO ALAM NA MAY CANCER SI MAMA — DAHIL ANG TANGING HILING NIYA LANG AY MAKITA AKO SUOT ANG TOGA KO BAGO SIYA LUBUSANG MANGALIS.”
Ako si Andrea, 21 anyos, isang graduating student sa kursong Nursing.
Simula’t sapul, si Mama ang sandigan ko sa lahat ng bagay.
Wala akong Papa — iniwan niya kami noong bata pa ako.
Kaya si Mama na ang naging nanay, tatay, guro, at kaibigan ko.
Araw-araw, kahit pagod sa pagtitinda ng kakanin, lagi niyang sinasabi:
“Anak, balang araw, gusto kong makita kang nakatoga.
‘Pag nakita ko ‘yon, kahit ‘yon na lang, masaya na ako.”
Hindi ko alam na ang salitang “kahit ‘yon na lang” ay literal —
dahil iyon na pala ang huling pangarap niyang gustong marating bago siya mawala.
ANG MGA HAPONG MAY NGITI PERO MAY SIKRETO
Sa mga huling buwan ng aking pag-aaral, napansin kong laging matamlay si Mama.
Madali siyang hingalin, madalas siyang maupo at mapatigil sa gawaing bahay.
Kapag tinatanong ko siya,
“Ma, okay ka lang?”
lagi niyang sagot,
“Pagod lang ako, anak. Baka low blood.”
Pero minsan, nakita ko siyang lumuluha habang nakatingin sa lumang sobre sa mesa.
Paglapit ko, mabilis niyang itinago.
“Wala ‘to, anak. Bayarin lang ‘to sa kuryente.”
Hindi ko na pinilit.
Akala ko simpleng pagod lang.
Hindi ko alam, iyon na pala ang mga unang araw ng laban niya sa sakit — na siya lang ang may alam.
ANG DOKUMENTONG HINDI DAPAT KONG MAKITA
Isang gabi, habang natutulog siya, naglinis ako ng lamesa.
Sa ilalim ng mga resibo at lumang papel, may nakita akong puting sobre — may nakasulat: “Medical Results – CONFIDENTIAL.”
Kinabahan ako.
Binuksan ko.
At doon ko nabasa: Stage 4 Breast Cancer.
Nanginig ang mga kamay ko.
Parang bumagal ang mundo.
Lahat ng tanong — bakit di niya sinabi? Bakit mag-isa niyang tinatago ang sakit? — sumiksik sa dibdib ko.
Pumasok ako sa kwarto niya, umiiyak, at sabay niyakap siya.
“Ma, bakit di mo sinabi sa’kin?”
“Ayoko, anak.
Ayoko kang matigil sa pag-aaral.
Gusto ko lang… makita kang suot ang toga mo bago ako mawala.”
Hindi ako nakasagot.
Niyakap ko lang siya nang mahigpit, at sa loob-loob ko, nangako ako:
“Ma, hindi ka mawawala nang hindi mo ako nakikitang magtapos.”
ANG MGA BUWANG PUNO NG LABAN
Habang nagre-review ako para sa final exam, si Mama ay sumasailalim sa chemotherapy nang palihim.
Ako mismo ang nagdadala sa kanya sa ospital kapag walang klase.
Kahit kalbo na siya, lagi niyang pinipilit magsuklay at magsuot ng kolorete.
“Ayokong makita mong mahina ako, anak,” sabi niya.
“Kaya kong ngumiti pa.”
Minsan, habang nag-aalaga ako sa kanya, mahina niyang sinabi:
“Alam mo, Andrea, ‘pag suot mo na ‘yung toga mo, pakiramdam ko parang ako na rin ang nagtapos.”
Napangiti ako, pero sa loob ko, durog ang puso ko.
ANG ARAW NG GRADUATION
Dumating ang araw na pinakahihintay naming dalawa.
Suot ko ang aking toga, dala ang medalya, at habang naglalakad ako sa entablado, hanap agad ng mata ko si Mama.
Nasa pinakadulo siya ng auditorium — payat, nakaupo sa wheelchair, pero nakangiti, hawak ang lumang cellphone niya, kinukuhanan ako ng video.
Pagkababa ko ng stage, tumakbo ako sa kanya.
“Ma! Nakita mo ‘ko?”
Ngumiti siya, hawak pa rin ang cellphone.
“Oo, anak. Ang ganda mo.”
At habang niyayakap ko siya, mahina niyang bulong:
“Pwede na kong magpahinga.”
ANG GABI NG PAMAMAALAM
Kinagabihan, umuwi kami.
Pagdating sa bahay, pinilit niyang maghanda ng hapunan kahit mahina.
Habang kumakain ako, nakatingin lang siya, parang gustong tandaan bawat sandali.
“Ma, kakain ka pa?”
“Mamaya, anak. Pahinga lang muna ako.”
Pagkatapos kong hugasan ang plato, lumapit ako sa kanya — nakatulog na siya.
Ngunit ngayong tulog niya, hindi na siya gigising muli.
Hinawakan ko ang kamay niyang malamig na, at doon ko naramdaman —
ang pinaka-masakit na yakap, ang yakap ng isang ina na tinupad na ang pangarap niya.
EPILOGO
Lumipas ang tatlong taon.
Ngayon, ako na ang Nurse Andrea Dela Cruz.
Sa ospital kung saan dati nagpagamot si Mama, ako na ngayon ang nag-aalaga ng mga pasyenteng may cancer.
At sa tuwing may batang umiiyak sa tabi ng kama ng magulang nito, lagi kong sinasabi:
“Alam ko ang sakit n’yan.
Pero tandaan mo, kahit mawala sila, dala mo pa rin sila — sa puso mo, sa pangarap mo.”
Sa kwarto ko, nakasabit pa rin ang toga ko.
Sa ilalim nito, may nakapaskil na litrato naming mag-ina — ako sa toga, siya nakangiti sa wheelchair.
At sa likod ng larawan, nakasulat ang huling mensahe niya:
“Anak, salamat sa pagtupad ng pangarap nating dalawa.
Ipagmalaki mong nurse ka — dahil sa’yo, gumaling na rin ang puso ko.”
