HINDI KO ALAM NA ANG BAYAD SA ESKUWELA KO, GALING SA PAWIS NG KUYA KO — AT NANG MALAMAN KO ITO, HULI NA, HINDI KO NA SIYA NAPASALAMATAN NG BUONG BUHAY KO.
Ako si Aira, bunso sa magkapatid.
Lumaki kami sa isang maliit na bayan sa Bicol, sa isang barong-barong na tadtad ng butas at tagpi-tagpi.
Pero kahit gano’n, lagi kong nararamdaman ang pagmamahal sa bahay — lalo na mula sa kuya ko, si Joel.
Si Kuya, tatlong taon ang tanda sa akin.
Tahimik, seryoso, at lagi lang nagtatrabaho kahit bata pa.
Habang ako naman, laging sinasabihan ng lahat:
“Aira, mag-aral ka nang mabuti. Para kay Kuya mo ‘yan.”
Akala ko simpleng salita lang ‘yon.
Hindi ko alam na literal pala — para sa kanya talaga ang lahat ng ginagawa ko.
ANG MGA PANGARAP NI KUYA
Si Kuya Joel, dati siyang engineering student sa kolehiyo.
Matagal na niyang pangarap maging electrical engineer — gumawa ng mga bagay na magagamit sa bahay, makatulong sa mga kapitbahay, makapagtayo ng maliit na shop.
Pero noong pumutok ang krisis sa pamilya namin — namatay si Papa dahil sa aksidente, at si Mama nagkasakit —
biglang nagbago lahat.
Noong panahong iyon, ako pa lang ang nasa senior high.
Naalala ko pa, isang gabi, habang nagluluto si Kuya ng sardinas, sinabi niya sa akin:
“Aira, pag butihin mo ang pag-aaral mo, ha? Kahit ako, baka tumigil muna sa college. Sayang kung pareho tayong hihinto.”
Hindi ko naintindihan noon.
Ang alam ko lang, napakatatag niya.
At tuwing may exam ako, siya ang unang bumubulong:
“Kaya mo ‘yan, Aira. Galingan mo.”
ANG SIMULA NG SAKRIPISYO
Pagkalipas ng ilang linggo, tumigil na nga siya sa pag-aaral.
Sinabi niya na magtatrabaho muna raw sa may bayan — “temporary lang,” sabi niya.
Pero ang “temporary,” naging taon.
Araw-araw siyang umaalis bago sumikat ang araw,
bitbit ang lumang toolbox at baong tinapay.
Nagtatrabaho siya sa isang maliit na electrical repair shop, minsan gumagawa ng bentilador, minsan ng lumang rice cooker.
Kapag umuuwi siya, lagi siyang amoy langis at pawis.
Minsan, tinanong ko siya:
“Kuya, hindi mo ba gusto bumalik sa school?”
Ngumiti lang siya.
“Hindi lahat ng pangarap para sa sarili.
Minsan, mas masarap kapag para sa iba.”
Hindi ko pa rin lubos na naintindihan noon.
ANG MGA TAON NG PAG-AARAL KO
Dumating ang panahon — nakapasok ako sa unibersidad.
Hindi ko alam kung paano, kasi bawat semestre, laging bayad ang tuition ko.
Akala ko, si Mama ang nakikipag-areglo o may tumutulong sa amin.
Pero hindi ko na pinansin.
Basta ang alam ko, si Kuya, laging masaya kapag nakikita niya akong nag-aaral.
“Kuya, pasensya ka na, wala akong maibigay sa’yo.”
“Aira, okay lang. Pag natupad mo ‘yung pangarap mo, sapat na ‘yon.”
Sa tuwing sinasabi niya ‘yan, parang wala lang.
Pero ngayon, kung maibabalik ko lang, sasabihin ko sa kanya:
Kuya, hindi sapat ang “salamat” para sa mga taon mong binigay sa akin.
ANG KATAHIMIKANG NAGPABAGO NG LAHAT
Isang gabi, habang nagrereview ako para sa finals, nakatanggap ako ng tawag kay Mama.
Mahina ang boses niya.
“Anak… si Kuya mo, dinala sa ospital.”
“Ha? Bakit po?”
“Nahimatay daw sa trabaho… sobrang pagod.”
Agad akong umuwi sa probinsya.
Pagdating ko sa ospital, nakita ko siya — payat, maputla, nakatubo sa kamay.
Ngumiti pa rin siya nang makita ako.
“Aira… natapos mo na exam mo?”
Umiiyak akong sumagot:
“Kuya, bakit di mo sinabi na may sakit ka na?”
“Ayokong mag-alala ka. Sayang oras mo, mag-aaral ka muna.”
Pagkatapos no’n, humigpit ang hawak niya sa kamay ko.
“Aira… kung sakaling di ko na kayanin, magpatuloy ka, ha?
Huwag mong sayangin ‘yung mga taon ko.”
Tumulo lang ang luha ko, at niyakap ko siya nang mahigpit.
Hindi ko alam, iyon na pala ang huling yakap namin.
ANG KATOTOHANANG NAGPABIGAT NG PUSO KO
Pagkatapos ng libing ni Kuya, lumapit sa akin ang dean ng kolehiyo.
“Aira, alam mo bang ang nagbabayad ng tuition mo ay si Joel?”
“Po?”
“Oo. Tuwing simula ng semestre, siya mismo pumupunta rito, nagbabayad ng cash.
Minsan, late pa siya, pero di siya tumitigil hangga’t di nababayaran lahat.”
Para akong binuhusan ng malamig na tubig.
Lahat ng gabing pinuyat ko sa pag-aaral —
lahat pala ‘yon, galing sa pawis, sakit ng katawan, at pangarap na isinuko ni Kuya.
Umiiyak ako buong gabi.
Binuksan ko ang lumang bag niya, at sa loob, may sulat na nakatupi.
“Aira,
Kung sakaling di ko na makita ang araw ng graduation mo, wag kang malungkot.
Kasi sa bawat diploma na matatanggap mo,
doon ko mararamdaman na nakapagtapos din ako.”
ANG ARAW NG GRADUATION
Apat na taon ang lumipas.
Graduation ko na.
Habang nakasuot ako ng toga, bitbit ko ang lumang larawan ni Kuya — suot ang maruming damit, nakangiti, hawak ang screwdriver niya.
At nang tawagin ang pangalan ko,
tumayo ako, tumingala, at bumulong:
“Kuya, tapos na ako.
Para sa’yo ‘to.”
Umiiyak ako habang naglalakad sa entablado.
Hindi dahil sa karangalan, kundi dahil sa pagmamahal na hindi ko na maibabalik.
ANG PANGAKO KO KAY KUYA
Ngayon, ako na si Engr. Aira Santos,
isang electrical engineer — katulad ng pangarap ni Kuya.
At sa bawat kliyenteng tinutulungan ko, sa bawat project na tinatapos ko,
lagi kong sinasabi sa sarili ko:
“Hindi ko ito magagawa kung hindi mo ako pinili, Kuya.”
May maliit akong workshop ngayon sa amin,
at sa pintuan, may nakasulat:
“Joel’s Electrical — built with sacrifice and love.”
At tuwing dumadaan ako ro’n,
parang naririnig ko pa rin ang boses niya:
“Kaya mo ‘yan, Aira.”
