“MAY NANAY AKONG NAMUMULOT NG BASURA — DAHIL DOON, NILAYUAN AKO NG MGA KAKLASE KO SA LOOB NG LABING-DALAWANG TAON. PERO SA ARAW NG GRADUATION, ISANG SALITA KO ANG NAGPAIYAK SA BUONG PAARALAN.”
Ang pangalan ko ay Rico, labing-walong taong gulang.
Mula Grade 1 hanggang Grade 12, isa lang ang alam ng lahat tungkol sa akin — anak ako ng isang basurera.
Araw-araw, tuwing papasok ako sa eskwela, dala ko hindi lang bag at notebook, kundi tingin ng mga matang humuhusga.
“Si Rico, anak ng tagakuha ng basura.”
“Ang baho siguro ng bahay nila.”
“Hindi ko nga kakainin ‘yung baon ko pag katabi siya.”
Mga salitang paulit-ulit kong naririnig.
Sa una, tinatawanan ko lang. Pero habang tumatagal, parang pako ‘yung bawat salita na tumutusok sa puso ko.
ANG BAHAY NA AMOY BASURA PERO PUNO NG PAGMAMAHAL
Tuwing uuwi ako, nadatnan ko si Nanay Lita, nakasuot ng lumang T-shirt, may maskara sa mukha, at amoy tambakan.
Pero kahit pagod, ngiti pa rin ang una niyang ibinibigay.
“Anak, may nakita akong magandang lapis kanina sa tambakan. Gumagana pa!”
“Salamat po, Nay.”
“Alam kong gusto mong mag-aral. Kaya kahit sa tambakan, hahanapan kita ng pangarap mo.”
At tuwing gabi, habang nag-aaral ako sa ilalim ng madilim na bombilya, maririnig ko siyang nagdarasal.
“Diyos ko, huwag niyo po sanang ikahiya ng anak ko kung ano ako.”
Hindi ko alam, pero bawat dasal niyang ‘yon, nagiging lakas ko.
ANG MGA ARAW NG PAGHAMAK
Sa eskwelahan, mas lalo lang lumala.
Kapag recess, walang gustong tumabi sa akin.
Kapag group activity, lagi akong nag-iisa.
Isang beses, may naglagay ng papel sa bag ko — nakasulat:
“Anak ng basurera, basura ka rin.”
Umiiyak akong umuwi noon.
Pero pagdating ko sa bahay, nakita kong natutulog si Nanay sa sahig, yakap ang mga plastik na napulot niya para ibenta kinabukasan.
Nilapitan ko siya, tinignan ko ang kamay niyang basag-basag.
Doon ko sinabi sa sarili:
“Hindi ako iiyak dahil sa kanila. Iiyak lang ako kung hindi ko matutupad ‘yung pangarap ni Nanay.”
ANG PAGHIHIGPIT NG BUHAY
Habang tumatanda ako, lalo akong nagsumikap.
Naging honor student ako taon-taon.
Pero kahit anong galing ko, walang pumapalakpak.
Kahit anong medalya, walang gustong humawak.
Ang mga kaklase ko, busy sa cellphone, sa brand ng sapatos — ako, sa pagtipid ng pamasahe.
Tuwing may event sa school, hindi pumupunta si Nanay.
Sabi niya,
“Baka mapahiya ka, anak. Baka ayaw nila sa amoy ko.”
Pero isang beses, sa recognition day ko sa Grade 10, dumating siya.
Wala siyang makeup, dala lang niya ‘yung lumang bag na amoy mantika at plastic.
Tahimik ang buong gym nang makita siya.
Naririnig ko pa ang mga bulungan.
“Siya ba ‘yung nanay ni Rico?”
“Grabe, ganyan pala nanay niya?”
Pero sa gitna ng lahat, tumingin ako sa kanya at ngumiti.
Kasi sa akin, siya ang pinakamagandang babae sa mundo.
ANG GRADUATION DAY
Pagdating ng Grade 12 graduation, ako ang valedictorian.
Buong pamilya ng mga kaklase ko nakabihis ng magagara.
Ako lang ang may nanay na nakasuot ng lumang bestida, may tagpi sa gilid, at amoy pawis.
Pero hawak niya ang kamay ko, nanginginig, at may ngiti sa labi.
“Anak, hindi ko akalaing aabot tayo rito.”
Pag-akyat ko sa entablado, tahimik ang buong hall.
Nang simulan ko ang speech ko, ramdam kong lahat ng mata ay nasa akin — hindi dahil sa medalya, kundi dahil inaabangan nilang mabanggit ko ang pangalan ng nanay kong basurera.
Huminga ako nang malalim, saka nagsimula.
“Maraming nagsasabi na wala akong mararating, kasi anak daw ako ng tagakuha ng basura.
Pero ngayon, nandito ako — patunay na kahit galing ka sa tambakan, pwede kang maging ginto.”
Tahimik ang buong lugar.
Tumulo ang luha ko habang tinuturo ko si Nanay.
“Ang totoo, lahat ng ito ay dahil sa kanya.
Ang babaeng kahit inaapi ng mundo, tinuruan akong huwag mahiya.
Ang babaeng kahit pagod at gutom, ngumiti pa rin.
Kung may taong dapat tumanggap ng medalya, hindi ako ‘yon — siya.”
Doon ko hinubad ang medalya at isinabit sa leeg ni Nanay.
“Nay, salamat.
Dahil ikaw ang dahilan kung bakit kahit nasa tambakan tayo, may langit pa rin sa puso ko.”
At doon, kahit ang mga dati kong nangaasar, napaluha.
Marami sa kanila ang lumapit kay Nanay, humingi ng tawad.
ANG INA NG LAHAT NG TAGUMPAY
Ngayon, college na ako — scholar, at nagtatrabaho bilang tutor.
Si Nanay, hindi na nangunguha ng basura.
May maliit na tindahan na kami, at sa bawat araw, nakikita kong masaya na siya.
Minsan sabi niya,
“Anak, minsan naiisip ko, hindi pala nakakahiya maging basurera. Kasi kahit basura, kaya kong gawing kabuhayan, at kahit ako, kaya kong magpalaki ng anak na ginintoan ang puso.”
Ngumiti ako.
“Nay, salamat ha. Dahil tinuruan mo akong maging tao bago maging matalino.”
At sa tuwing titingnan ko siya, hindi ko na nakikita ang babaeng nangungulekta ng basura.
Nakikita ko ang babaeng nagbigay ng lahat — pati dangal — para mabigyan ako ng kinabukasan.
