“DUMATING SI TATAY SA GRADUATION KO NANG NAKAYAPAK — PINAGTAWANAN SIYA NG LAHAT, PERO NANG TINAWAG ANG PANGALAN KO BILANG SUMMA CUM LAUDE, BIGLANG TUMAHIMIK ANG BUONG GYMNASIUM… AT ANG MGA SALITANG SINABI KO AY NAGPAIYAK SA LAHAT.”
Ako si Ella Cruz, 22 anyos, anak ng isang basurero.
Lumaki ako sa amoy ng tambak ng basura, sa tunog ng kariton ni Tatay tuwing madaling-araw, at sa pangarap na balang araw… makakaalis kami sa amoy ng kahirapan.
Habang ang mga kaklase ko noon ay may mga baon na galing sa fast food, ang akin ay tinapay na may margarine.
Habang sila’y hinahatid ng sasakyan, ako naman ay tinutulak ni Tatay sa lumang bisikletang kalawangin.
Madalas siyang pinagtatawanan.
“Basurero pala ‘yung tatay mo?” sabi ng mga kaklase ko dati.
Ngumiti lang ako, pero sa gabi, umiiyak ako habang niyayakap ang kamay niyang amoy lupa at pawis —
ang mga kamay na nagpaaral sa akin.
ANG ARAW NG PAGKAMIT NG PANGARAP
Pagkatapos ng apat na taong walang tulog, pagtitipid, at pag-iyak, dumating din ang araw ng aking graduation.
Hindi ko naisip ang sarili ko noon — si Tatay lang ang nasa isip ko.
Sabi ko sa sarili ko, “Gusto kong makita niyang sulit ang bawat araw na pagod at gutom niya.”
Ngunit isang araw bago ang graduation, may problema —
wala kaming pera pambili ng sapatos ni Tatay.
Sabi ko, “Tay, huwag ka nang pumunta kung nakakahiya lang.”
Ngumiti siya, hawak ang lumang sombrero niya.
“Anak, di ako pupunta para ipakita kung anong suot ko.
Pupunta ako kasi gusto kong makita kung hanggang saan ka nakarating — kahit sa kamay kong marumi.”
At umalis siya kinabukasan — dala lang ang lumang barong na pinahiram ng kapitbahay.
ANG PAGDATING NI TATAY
Habang pinapasok ng mga magulang ang auditorium, biglang napalingon ang lahat.
May isang lalaking payat, may kalyo ang paa, naglalakad nang walang sapatos, hawak-hawak ang lumang sombrero at plastik na bulaklak.
Si Tatay.
Narinig kong may mga bulungan.
“Sino ‘yung matanda na ‘yun?”
“Walang sapatos? Dito pa talaga pupunta?”
“Siguro tatay ‘yun ng isang janitor dito.”
Nakita ko siya mula sa malayo.
Nakangiti siya, pero halatang nahihiya.
Umupo siya sa likod, pinipilit itago ang mga paa niyang putik.
ANG SANDALING HINDI NILA INASAHAN
Isa-isang tinatawag ang mga pangalan.
Pagdating sa dulo, narinig kong tinig ng announcer:
“And our Summa Cum Laude, Miss Ella Cruz!”
Napuno ng palakpakan ang buong lugar.
Tumayo si Tatay, nangingilid ang luha.
Pero sa halip na pumunta ako diretso sa stage,
lumakad ako papunta sa kanya.
Hinawakan ko ang kamay niyang magaspang, at dinala ko siya sa harap ng lahat.
Tahimik ang buong auditorium.
Kahit ang mga nagtatawa kanina, napatingin lang.
Hawak ang diploma, lumapit ako sa mikropono.
“Ito po si Tatay — walang sapatos, walang titulo,
pero siya ang nagturo sa’kin ng pinakamarangal na leksyon sa buhay:
na kahit marumi ang kamay mo, basta malinis ang puso mo — may mararating ka.”
Humagulgol ang mga tao.
Ang mga guro, umiiyak.
Pati ang dean, pinahid ang luha habang pumapalakpak.
ANG LUHANG NAG-PAHINTO NG ORAS
Lumapit sa amin ang ilang estudyante.
Isa, nagmano kay Tatay.
“Sir, salamat po. Dahil sa inyo, naalala kong hindi hadlang ang kahirapan.”
Si Tatay, tahimik lang, pero tumulo ang luha.
“Hindi ko akalaing makakarating kami dito.
Hindi ko rin akalaing darating ang araw na… ipagmamalaki ako ng anak ko sa harap ng mga mayaman.”
Niyakap ko siya.
Sa sandaling iyon, wala nang hiya, wala nang kahirapan —
tanging pagmamahal ng isang ama at anak na pinagbuklod ng sakripisyo.
EPILOGO
Pagkaraan ng ilang taon, ako na si Professor Ella Cruz, nagtuturo sa parehong unibersidad.
At sa tuwing may graduation, lagi akong tumitingin sa likod ng hall —
doon sa upuang minsan inupuan ni Tatay, nakayapak, pero taas-noo.
May nakasabit na larawan namin sa opisina ko —
ako sa toga, siya walang sapatos, pareho kaming nakangiti.
Sa ilalim ng larawan, nakasulat:
“Hindi sukat ng sapatos ang taas ng mararating mo —
kundi ang lalim ng sakripisyo ng taong naglakad nang walang sapatos para marating mo ‘yon.”
