“DUMATING ANG MAG-ASAWANG PULUBI SA KASAL NG ANAK NILA — PERO NANG MALAMAN NG MGA BISITA KUNG SINO SILA TALAGA, LAHAT SILA NAPAIYAK.”
Sa ilalim ng araw na sumisikat sa maliit na baryo ng San Isidro, dalawang matandang mag-asawa ang mabagal na naglalakad sa kalsada.
Suot ni Mang Ernesto ang lumang barong na kupas na, at si Aling Marites naman ay may simpleng bestida na may tahi sa gilid.
Pareho silang may dalang maliit na supot — hindi ng regalo, kundi ng tinapay na natira pa sa kahapon.
Hindi sila mga karaniwang panauhin sa kasal na iyon.
Sila ay mga taong madalas iwasan sa lansangan.
Mga pulubi.
Ngunit ngayong araw, may dahilan kung bakit sila naroon.
Ang ikinasal ay ang kanilang anak — si Miguel, ang batang iniwan nilang may pangarap noong araw na wala na silang makain.
ANG NAKARAANG HINDI MALILIMUTAN
Dalawampung taon na ang nakalipas mula nang iwan nila si Miguel sa bahay-ampunan.
Hindi dahil hindi nila siya mahal — kundi dahil gusto nilang mabigyan siya ng buhay na mas mabuti kaysa sa hirap na meron sila.
Si Mang Ernesto ay dating karpintero, pero napilay nang mahulog sa itaas ng gusali.
Si Aling Marites naman ay nagtitinda ng basurang plastik at bote.
Nang maubos ang pera, at ang anak nila’y nagugutom, wala na silang nagawa kundi ipa-ampon si Miguel.
Bago sila lumisan, iniwan nila sa kanya ang isang lumang singsing — kalawangin na, pero may nakaukit sa loob na “E & M,” tanda ng kanilang pagmamahalan at pag-asa na balang araw, magkikita silang muli.
ANG PAGBABALIK
Dalawampung taon ang lumipas, at ngayon, si Miguel ay isang abogado, may mabuting puso, at nakatakdang magpakasal kay Clara, isang guro.
Wala siyang kaalam-alam kung sino ang tunay niyang mga magulang — ang alam lang niya, pumanaw na ang mga ito ayon sa dokumento ng ampunan.
Ngunit sa mismong araw ng kasal, habang nakapila ang mga bisita sa harap ng simbahan,
dumating ang dalawang matanda, pawisan, pagod, at may putik sa paa.
“Inay, Itay… hindi po kayo kasali rito!” sigaw ng guard sa gate.
“Anak… gusto lang naming makita kahit saglit ang kasal ng anak namin…” mahina ang boses ni Aling Marites.
Narinig iyon ng isa sa mga abay at sinabihan silang umalis.
“Ay naku, mga pulubi! Umalis kayo rito, nakakahiya sa mga bisita!”
Tahimik lang si Mang Ernesto.
Pinisil niya ang kamay ng asawa, sabay sabi:
“Huwag kang umiyak, Marites. Makita lang natin siyang masaya, sapat na ‘yon.”
ANG SANDALING HINDI INAASAHAN
Habang nagsisimula ang misa sa simbahan,
nakita ni Miguel mula sa malayo ang dalawang matandang nakatayo sa labas ng pinto.
Hindi niya alam kung bakit, pero parang may kakaiba siyang naramdaman.
Parang may pamilyar sa kanila.
Pagkatapos ng seremonya, lumapit siya sa mga bisita, nakangiti, at habang nagpapasalamat, nakita niyang umiiyak ang matandang babae sa dulo.
Nakatitig sa kanya, hawak-hawak ang isang lumang singsing.
Lumingon siya, nagtataka.
“Inay, Itay, ano ‘yan?” tanong ni Clara.
“Hindi ko alam… pero parang…”
Lumapit si Miguel sa kanila.
“Tay? Nay?”
Umiiyak si Aling Marites.
“Anak… patawad, anak.
Kami ‘yung mga magulang mong iniwan ka sa ampunan noon.
Hindi dahil ayaw ka namin… kundi dahil ayaw naming magutom ka.”
Tahimik ang lahat.
Naririnig lang ang hikbi ng mga bisitang nagsimula nang umiyak.
Lumapit si Miguel, nanginginig, at hinawakan ang kamay nilang magaspang, sugatan, at nanginginig.
“Kayo po ba… talaga?”
“Oo, anak,” sagot ni Mang Ernesto. “Tingnan mo ‘tong singsing. Kapareho ‘to ng naiwan namin sa’yo.”
Inilabas ni Miguel ang kwintas na laging suot niya — may pendant na singsing.
Nang magtabi ang dalawa, magkatugma sila.
At doon, bumuhos ang luha ng lahat.
ANG LINYA NA NAGPAIYAK SA LAHAT
Lumuhod si Miguel sa harap ng mga magulang niyang maralita.
“Tay… Nay… patawarin n’yo ako kung hindi ko kayo nakilala.
Pero mula ngayon, hindi na kayo titira sa lansangan.”
Tinulungan niyang tumayo ang mga ito at inalalayan papasok sa reception hall.
Tahimik ang mga bisita — isa-isa silang tumayo at pumalakpak.
Kahit ang mga taong dati’y nangungutya sa dalawang matanda, ngayon ay umiiyak.
Sa gitna ng pagtayo ng lahat, humawak si Miguel sa mikropono.
“Mga bisita, gusto ko lang pong sabihin — ito po ang pinaka-importanteng bahagi ng araw na ito.
Kasi sa wakas, nakilala ko na ang mga taong nagturo sa akin kung ano ang tunay na pagmamahal:
Hindi ‘yung mayaman sa pera, kundi ‘yung marunong magsakripisyo nang walang kapalit.”
Hinawakan niya ang kamay ng kanyang mga magulang.
“Ang magulang kong pulubi… sila ang tunay kong kayamanan.”
At doon, tumayo ang lahat ng bisita, umiiyak, pumapalakpak, at tinawag silang “Mama at Papa.”
ANG KASAL NA NAGPAKITA NG KAYAMANANG HINDI MAKIKITA SA PERA
Mula noon, isinama ni Miguel ang kanyang mga magulang sa bahay.
Pinagamot niya si Tatay Ernesto, pinagawa ang pustiso ni Nanay Marites, at binigyan sila ng karangalan na karapat-dapat sa kanila.
Sa tuwing tinatanong siya ng mga tao kung sino ang nagpalaki sa kanya, lagi niyang sinasabi:
“Oo, may nagpalaki sa akin. Pero ang nagmahal sa akin bago pa man ako ipinanganak… sila ‘yon — ang mga magulang kong minsang itinuring ng mundo na pulubi, pero para sa akin, sila ang pinakamayamang tao sa mundo.”
