“DINALA KO SI LOLA SA EVENT PARA MAKARANAS NAMAN SIYA NG KASAYAHAN — PERO NANG MALAMAN NG MAMA KONG PINALIT NG TATAY KO, MAY GINAWA SIYA NA HINDI KO KAILANMAN MAKAKALIMUTAN.”
Ako si Rina, 17 taong gulang, estudyante sa kolehiyo.
Lumaki akong kasama si Lola Cora — matandang babae na halos siya na ang tumayong nanay ko mula pagkabata.
Siya ang nag-aruga sa akin nang iwan kami ni Papa sa kanya noong maliit pa ako, dahil busy siya sa negosyo at sa bago niyang asawa — si Marissa, ang stepmother ko.
Si Lola, kahit mahina na, masigla pa ring tumawa.
Hindi siya marunong gumamit ng cellphone, pero marunong siyang magmahal.
At kahit madalas siyang naglalaba pa rin ng kamay kahit may washing machine na, lagi niyang sinasabi:
“Anak, hindi naman kahihiyan ang pawisan basta malinis ang budhi.”
Kaya nang magkaroon ng school recognition day, inanyayahan ko siya.
Gusto kong maranasan niyang makapasok sa magarang event, makaupo sa aircon, at marinig kung gaano siya kahalaga sa akin.
Hindi ko alam, ‘yon pala ang araw na lalabas ang tunay na kulay ng stepmom ko.
ANG ARAW NG PARANGAL
Excited si Lola.
Maaga pa lang, nag-ayos na siya.
Isinuot niya ang tanging bestida niyang bulaklakin, nilabhan pa niya nang tatlong beses para kuminang.
Sinuklay ko ang buhok niya, nilagyan ng konting lipstick.
“Lola, ang ganda-ganda niyo po!”
Ngumiti siya,
“Hindi na ako sanay sa ganitong bihis. Pero salamat, anak.”
Dumating si Papa para sunduin kami, pero nang makita si Lola, nag-iba ang mukha ni Marissa, ang asawa niya.
“Siya ba ang isasama mo, Rina?”
“Opo. Si Lola po kasi ang nagpalaki sa akin.”
“Eh, baka mapahiya tayo. Ang event na ‘yon, puro elite parents. Hindi siya sanay sa ganon.”
Tahimik lang si Papa, pero alam kong ayaw niyang magkaroon ng gulo.
“Marissa, hayaan mo na lang. Isa lang naman ‘to.”
Napangiti ako, akala ko tapos na.
Hindi ko alam, may pinaplano pala siya.
ANG ARAW NG HIYA
Pagdating namin sa venue — isang malaking hotel ballroom — napanganga si Lola.
“Grabe, anak… parang palasyo!”
“Opo, Lola. Enjoy lang po tayo.”
Pero habang naglalakad kami papasok, naramdaman kong may mga matang nakatingin sa kanya.
Maraming nakaputing baro’t gown, mamahaling pabango, pero sa gitna nila, si Lola — payak, nangingiti, bitbit ang lumang bag.
Umupo kami sa dulong mesa.
Bago pa magsimula, lumapit sa amin ang organizer.
“Ma’am, pasensiya po, pero mukhang nagka-mix-up sa seating arrangement. Pakiusap, doon na lang po kayo sa likod.”
Nagtaka ako.
“Bakit po? Nasa listahan naman kami.”
“Ah, kasi po… may special guest na darating.”
Ngumiti si Marissa mula sa kabilang mesa, hawak ang wine glass, tila walang nangyari.
Lumapit ako sa kanya, galit.
“Ikaw ang nagsabi sa kanila, no?”
“Ha? Hindi ah. Pero Rina, baka naman kasi hindi komportable si Lola sa gitna ng mga taong may ibang lifestyle.”
Umiiyak si Lola habang tumatayo.
“Anak, ayos lang ako. Dito na lang tayo sa likod. Basta makita lang kitang masaya.”
ANG SANDALING HINDI KO MAKALIMUTAN
Nang tawagin ang pangalan ko bilang “Most Outstanding Student”, tumayo ako sa stage.
Ngumiti si Marissa, proud sa harap ng mga bisita.
Pero sa likod, nakita kong si Lola, nakatayo lang sa pinto, may hawak na cellphone na pinahiram sa kanya ni waiter para makuhanan ako ng litrato.
Ngunit sa kalagitnaan ng speech ko, hindi ko napigilang mapaluha.
“Ang award na ‘to ay hindi para sa mga taong nakikita lang sa harap…
kundi para sa babaeng nakatayo sa likod.
Ang lola kong si Cora — ang babaeng tinawanan niyo dahil sa simpleng damit niya,
pero siya ang dahilan kung bakit ako nandito.”
Tahimik ang buong hall.
Lahat ng mata, lumingon sa kanya.
At sa unang pagkakataon, si Lola, napayuko — pero hindi sa hiya, kundi sa luha ng saya.
Lumapit ako sa kanya, kinuha ko ang kamay niya, at isinabay ko siyang umakyat sa stage.
“Hindi ako tatanggap ng award na ‘to kung hindi niya hawak.”
Palakpakan ang buong lugar.
Maging si Papa, tumayo at umiiyak.
Ngunit si Marissa — nakayuko, hindi makatingin.
ANG PAGKATUTO
Pagkatapos ng event, nilapitan ko si Marissa.
Tahimik lang siya.
“Rina, pasensiya na. Hindi ko sinasadya.
Nahihiya lang ako kasi baka pag-usapan tayo.”
Tumingin ako sa kanya, diretso sa mata.
“Hindi nakakahiya ang marangal na tao, Tita.
Nakakahiya ‘yung mayaman sa pera pero mahirap sa puso.”
Hindi siya nakasagot.
At mula noon, hindi na niya muling nilait si Lola.
ANG BAGONG SIMULA
Lumipas ang ilang buwan, nagkasakit si Lola.
Bago siya pumikit, tinawag niya ako.
“Rina, anak… salamat.
Dahil kahit minsan lang, naramdaman kong hindi ako nakakahiya.”
At sa mga huling salitang ‘yon, napaiyak ako nang tuluyan.
Hindi ko siya nailigtas sa kahirapan,
pero nailigtas ko siya sa pang-aalipusta ng mga taong nakakalimot sa kabutihan.
Mula noon, bawat event na dinaluhan ko,
lagi akong may suot na simpleng pulseras —
ang lumang kwintas ni Lola na ginawa kong alaala.
At sa tuwing may nagtatanong kung saan ko nabili,
lagi kong sinasabi:
“Galing ‘yan sa babaeng hindi marunong yumaman sa pera,
pero kayang magpayaman sa pagmamahal.”
