AYAW SA’KIN NG BIYENAN KO — ARAW-ARAW AKONG SINASAKTAN PAG WALA ANG ASAWA KO.
Noong una, akala ko mabait si Mama Lydia — ang ina ng asawa kong si Ramil.
Noong una, puro ngiti, puro “Anak, kumain ka na ba?”
Pero paglipas ng ilang buwan matapos akong tumira sa bahay nila, nagbago ang lahat.
ANG UNANG GABI NG TAKOT
“Ramil, anak, mauna ka nang matulog ha. Ako na muna bahala kay Liza,” sabi ni Mama Lydia isang gabi.
Ngumiti lang ako, pero nang pumasok si Ramil sa kwarto, agad nag-iba ang boses niya.
“Bakit hindi mo nilinis ng maayos ‘yung kusina?”
“Pasensiya na po, Ma, nagluluto po kasi—”
“’Wag mo ‘kong Ma-Ma! Hindi kita anak! Kung hindi dahil kay Ramil, hindi ka makakatungtong dito sa bahay ko!”
Hindi ko alam kung ano ang gagawin ko.
Tumahimik ako, natakot, at tiniis.
Ayaw kong magsumbong kay Ramil — ayokong isipin niyang sinisiraan ko ang nanay niya.
ANG ARAW-ARAW NA PAGTITIS
Araw-araw, pag-alis ni Ramil papasok sa trabaho, nagsisimula ang impiyerno.
Pagkagising ko, tatambakan niya ako ng labahin.
“Dahil ba asawa ka ng anak ko, akala mo prinsesa ka rito?”
Kapag nagluluto ako, tatayo siya sa gilid at magsasalita nang malakas.
“Walang lasa ‘yung niluto mo. Puro asin! Hindi mo nga kayang pakainin ang anak ko ng maayos.”
At kapag nagkamali ako kahit kaunti, lagi niyang sinasabi:
“Kawawa naman si Ramil, napasubo sa babae kagaya mo. Wala kang silbi!”
Bawat salita niya parang kutsilyong tumatama sa puso ko.
Gabi-gabi, umiiyak ako sa tahimik.
Tuwing matutulog si Ramil, humihikbi ako sa unan, tinatakpan ang bibig para walang marinig.
ANG TAKOT NA HINDI KO MAIKUWENTO
Minsan, sinubukan kong magsumbong.
“Ramil, parang hindi po ako gusto ni Mama…”
Ngumiti lang siya.
“Ganun lang talaga si Mama. Matanda na, maiksi ang pasensiya. Magiging okay din ‘yan.”
Pero hindi naging okay.
Lalong lumala.
Minsan, habang nagsasampay ako, sinabuyan niya ako ng tubig.
“Ayan, maligo ka! Ang bagal mong kumilos, puro arte lang!”
Hindi ako gumanti.
Hindi ko kaya.
Sa isip ko: Kung lalaban ako, baka lalo siyang magalit kay Ramil.
Kaya tumahimik ako.
Tiniis ko.
ANG ARAW NG PAGBUBUNYAG
Isang araw, masama ang pakiramdam ko.
Nilagnat ako.
Ngunit kahit nilalagnat, pinilit kong maglaba dahil ayokong mapagalitan.
Habang nagbabanlaw, bigla akong nahilo at natumba.
Doon ako nakita ni Ramil pag-uwi niya.
Dinala niya ako sa ospital, at nang gumising ako, umiiyak na siya.
“Liza… bakit hindi mo sinabi? Si Mama ba ang dahilan?”
Tumulo ang luha ko.
Hindi ko na kayang magsinungaling.
Sinabi ko lahat — ang mga panlalait, pananakit, at gabi-gabing pang-aalipusta.
Tahimik lang si Ramil, pero bakas ang poot sa mga mata.
Pag-uwi namin, kinausap niya ang ina niya sa harap ko.
“Ma, bakit kailangan mong saktan si Liza?
Alam niyo bang halos araw-araw umiiyak siya?”
Hindi makatingin si Mama Lydia.
Tahimik lang siya, tapos tumalikod at pumasok sa kwarto.
ANG PAGSISISI
Kinabukasan, hindi ako makatingin sa kanya.
Tahimik lang ang bahay.
Hanggang sa isang gabi, narinig ko siyang kumatok sa kwarto namin.
Pagbukas ko ng pinto, hawak niya ang tray na may lugaw at tubig.
“Anak… pasensiya ka na.”
“Ma…”
“Matagal akong bulag sa takot na mawala ang anak ko.
Akala ko, kapag mahal siya ng iba, mawawala siya sa akin.
Pero mali pala ako.
Ikaw pala ‘yung anak na matagal ko nang hinihintay.”
Niyakap niya ako.
Matagal.
At doon ko lang naramdaman — na minsan, ang galit ay hindi ugat ng kasamaan, kundi ng takot na hindi maintindihan.
ANG PAGBABAGO
Ngayon, magkasama pa rin kami sa iisang bahay.
Pero hindi na ako takot.
Si Mama Lydia na ang nagluluto ng almusal, at ako naman ang nagsasampay ng labada.
Minsan pa nga, sabay na kaming nag-aabang kay Ramil pag-uwi.
At tuwing tinatanong ako ng kapitbahay,
“Liza, totoo bang dati, ayaw sa’yo ng biyenan mo?”
Ngumiti lang ako.
“Oo. Pero ngayon, siya na ang pangalawang nanay ko.”
