“ANG BABAENG NAGBENTA NG DUGO PARA MAPAGAMOT ANG ANAK — PERO NOONG ISANG ARAW, ANG ANAK NA INILIGTAS NIYA ANG SIYANG NAGBALIK NG BUHAY SA KANYA.”
Ang pangalan ko ay Rosa, apatnapu’t dalawang taong gulang.
Biyuda. Walang bahay. Walang ipon.
Pero may isang dahilan kung bakit araw-araw akong bumabangon —
ang anak kong si Paolo, na sampung taong gulang pa lang noon.
May sakit siya sa puso, at sabi ng doktor,
“Kailangan siyang maoperahan agad, o baka hindi na siya umabot ng isang taon.”
Paano ka haharap sa gano’ng katotohanan
kung ni pambili ng bigas, wala ka?
ANG INA NA LAGING MAY NGITI, PERO LAGING GUTOM
Araw-araw akong naglalako ng kakanin.
Sa umaga, naglalakad ako sa init ng araw, dala ang plastik na may suman, kutsinta, at puto.
Sa gabi, naglilinis ako ng lansangan kapalit ng barya.
Sa bawat perang kinikita ko, kalahati para sa gamot ni Paolo, kalahati para sa pagkain.
Madalas, ‘yung kalahating para sa pagkain — para sa kanya lang.
“Nay, kain po kayo.”
“Busog pa ako, anak. Kainin mo na lang.”
Ngunit ang totoo, matagal na akong walang laman ang tiyan.
Pero basta siya’y kumakain, sapat na.
ANG DUGONG GINAWA KONG PERA
Isang araw, habang nasa ospital, sinabi ng doktor,
“Mrs. Dela Cruz, kailangan na po ng dagdag pondo. Kung hindi, ihihinto na namin ang gamutan.”
Nanginig ako.
Parang bumagsak ang langit.
Paglabas ko, may nakita akong karatula:
“Blood Donation: ₱1,500 per bag.”
Walang pagdadalawang-isip, lumapit ako.
Nagdonate ako ng dugo — hindi dahil gusto kong tumulong,
kundi dahil gusto kong mabuhay ang anak ko.
Bawat linggo, dumadating ako ro’n, kahit masakit ang katawan.
“Ma’am, delikado na pong madalas ‘to.”
“Okay lang po. May anak akong kailangang mabuhay.”
Lumipas ang buwan, nanghihina na ako,
pero sa tuwing nakikita ko si Paolo na nakangiti,
para akong lumalakas ulit.
ANG MGA SALITANG HINDI KO MALILIMUTAN
Isang gabi, habang natutulog si Paolo,
nakita ko siyang umiiyak sa panaginip.
Ginising ko siya.
“Anak, bakit?”
“Nay, nanaginip ako… namatay daw po kayo.”
Napangiti ako, kahit nasasaktan.
“Hindi pa, anak. Hindi ako aalis hangga’t di mo natutupad ‘yung pangarap mo.”
“Ano po ‘yung pangarap ko, Nay?”
“Na maging doktor.”
Tumawa siya.
“Eh, Nay, paano ako magiging doktor kung di naman tayo mayaman?”
“Anak,” sabi ko, “hindi pera ang bumubuhay sa pangarap.
‘Yung pagmamahal ng isang ina, sapat na ‘yon para umabot ka sa langit.”
ANG HULING OPERASYON
Dumating ang araw ng operasyon ni Paolo.
Naipon ko ang kailangan — dugo, barya, at dasal.
Habang nasa loob siya ng operating room,
ako naman ay nasa labas, nakaluhod sa sahig ng ospital, nagdadasal.
“Panginoon, kunin N’yo na po lahat sa akin, ‘wag lang ‘yung anak ko.”
Pagkatapos ng ilang oras, lumabas ang doktor.
“Ma’am, stable na po siya. Makakaligtas siya.”
Niyakap ko ang doktor, umiiyak.
Sa wakas, makakahinga ako.
Pero simula no’n, lumala naman ang kalagayan ko.
Dahil sa sobrang pagdodonate ng dugo at kakulangan sa pagkain,
nagkasakit ako — anemia, fatigue, at weak heart.
Hindi ko sinabi kay Paolo.
Ayokong malaman niyang ang buhay ko ay unti-unting nauubos, habang siya’y lumalakas.
ANG MGA TAON NG PAGSASAKRIPISYO
Lumipas ang mga taon.
Si Paolo ay lumaki na, matalino, masipag.
Pumasa siya sa kolehiyo — Scholarship, full ride.
Araw-araw, nag-aaral siya nang walang tigil.
Tuwing dumarating siya sa bahay, ako naman, nakaupo sa gilid,
mahina, pero masaya.
“Nay, magaling po ‘yung teacher namin, gusto kong maging katulad niya.”
“Mas magaling ka sa kanya, anak.”
“Bakit po?”
“Kasi marunong kang magmahal.”
ANG ARAW NG PAGBABALIK
Pagkalipas ng labinglimang taon,
nagising ako sa ospital.
Hindi ko na maalala kung paano ako napunta ro’n.
Pagmulat ko, nakita ko ang puting kisame, at amoy alcohol sa paligid.
At isang lalaking naka-puting coat na nakangiti.
“Ma, gising ka na.”
Si Paolo.
Pero iba na siya ngayon —
malaki na, matipuno,
may ID na nakasabit sa leeg: Dr. Paolo Dela Cruz, Cardiology Dept.
“Anak… ikaw ‘yung doktor?”
Ngumiti siya, lumapit, at hinawakan ang kamay ko.
“Oo, Ma. At alam mo kung anong dugo ang ginamit ko para mailigtas ka kanina?”
“Ha?”
“Dugo ko, Ma. Galing sa akin.”
Nanginig ako.
Tumulo ang luha ko.
“Ginawa mo ‘yung ginawa ko dati.”
“Oo, Ma. Kasi natutunan ko sa inyo kung ano ang tunay na pag-ibig — ‘yung handang ibigay kahit sariling buhay.”
Niyakap niya ako.
Mahigpit.
Parang ayaw nang bumitaw.
Sa labas, maririnig ang ulan.
Pero sa loob ng kwarto, puro yakap at luha ng kaligayahan.
ANG HULING LINYA
Pagkatapos kong gumaling,
bumalik kami sa dating bahay.
Sa dingding, may lumang litrato naming mag-ina — ako, payat at mahina, siya, maliit at nakangiti.
Sa ilalim nito, isinulat ni Paolo:
“Ang dugo ng ina — ‘yan ang tinta ng bawat tagumpay ng anak.”
