AKALA NILA ISA LANG AKONG GUTOM NA CUSTOMER… HINDI NILA ALAM, AKO ANG MAY-ARI NG HANGGANG IYAKIN KO ANG GINAWA NG ISANG WEITRESS
Umulan nang malakas noong gabing iyon.
Yung tipong ulan na parang gustong burahin ang buong siyudad—mga ilaw na lumulutang sa tubig-baha, mga taong nagmamadaling umuwi, at mga tindahang unti-unting nagsasara.
Nakatayo ako sa gilid ng kalsada, suot ang lumang jacket na may punit sa manggas, tsinelas na manipis, at basang buhok na nakadikit sa noo ko.
Kung titingnan mo ako noon, iisipin mong isa lang akong gutom na lalaki na walang pera.
At iyon mismo ang gusto kong makita nila.
Ako si Ramon, 45 anyos.
May-ari ng isang kilalang restaurant chain sa lungsod—tatlong branch, daan-daang empleyado, at libo-libong customer araw-araw.
Pero sa gabing iyon, hindi ako si Boss Ramon.
Isa lang akong walang-wala.
ANG DAHILAN NG PAGPAPANGGAP
Ilang linggo na akong nakakakuha ng reklamo.
“Masusungit na ang staff.”
“May pinipiling customer.”
“Kapag mukhang mahirap ka, mabagal ang serbisyo.”
Masakit pakinggan.
Dahil ang tindahan na itinayo ko ay nagsimula sa kariton lang sa kanto, kung saan kahit sino—mayaman o mahirap—ay pinagsisilbihan nang pantay.
Kaya nagdesisyon ako.
Ako mismo ang susubok.
Walang camera.
Walang supervisor.
Walang paalam.
Gusto kong makita ang totoo.
ANG PAGPASOK KO SA SARILI KONG TINDAHAN
Pumasok ako sa branch namin na malapit sa terminal.
Mainit. Maingay. Mabango ang amoy ng pritong manok at sinangag.
Pagpasok ko pa lang, ramdam ko na agad ang mga matang sumusukat sa akin.
“Uy… mukhang walang pera ‘yan ah.”
“Baka manghingi lang ng sabaw.”
May isang waiter na dumaan sa tabi ko, hindi man lang tumingin.
May isa pang staff ang nagsabi nang mahina pero rinig ko:
“Hayaan mo na ‘yan. Uunahin ko muna ‘yung nasa window—baka magreklamo pa.”
Lumunok ako.
Hindi dahil galit ako.
Kundi dahil nasaktan ako.
Umupo ako sa pinaka-dulo—mesa malapit sa bintana, medyo sira ang upuan.
Lumipas ang limang minuto.
Sampu.
Labinlimang minuto.
Walang lumalapit.
Hanggang sa may isang boses na marahan, may lambing, at walang bahid ng paghusga.
“Kuya… o-order po ba kayo?”
Napatingin ako.
Isang dalagang waitress—simple ang itsura, malinis ang uniporme kahit halatang luma na. May eyebags, parang pagod na pagod, pero malambot ang mga mata.
Ngumiti siya.
“Ako po si Lena.”
ANG ORDER NA WALANG KASIGURADUHAN
Tinignan ko ang menu.
Kahit alam ko ang presyo ng bawat ulam, nagkunwari akong nag-aalinlangan.
“Ah… ate…” sabi ko, kunwaring mahina ang boses, “magkano po ‘yung isang order ng lugaw?”
“₱45 po, Kuya.”
Napakamot ako sa ulo.
“May mas mura pa po ba?”
Hindi siya napasimangot.
Hindi siya nagtaas ng kilay.
“Meron po kaming half order—₱25 lang.”
Ngumiti ako, pilit.
“Ah… sige po. Half lang.”
Tumango siya.
“May tubig po ba kayo?” tanong ko, kunwaring nahihiya.
“Opo. Libre po ‘yun,” sagot niya agad.
Umalis siya.
Pagbalik niya, may dala siyang mangkok ng lugaw…
pero hindi half order.
Buong mangkok.
May itlog pa.
May kaunting manok.
“Ate… sabi ko half lang po,” sabi ko.
Ngumiti siya, bahagya.
“Okay lang po, Kuya. Mali lang po ng lagay. Sa inyo na po ‘yan.”
Alam kong nagsisinungaling siya.
At doon, may kumurot sa dibdib ko.
ANG PAGTUKSO SA KANYANG PUSO
Pagkatapos kong kumain, tinawag ko siya.
“Ate Lena… pasensya na po,” sabi ko, kunwaring kinakabahan, “kulang po pala pera ko.”
Napatingin siya sa resibo.
“Kuya, ₱25 lang po ‘yun.”
Inabot ko ang barya—₱20 lang.
“Kulang po ng lima,” sabi ko, nakayuko.
Tahimik siya saglit.
Sa likod namin, may supervisor na napapatingin.
Alam kong delikado para sa kanya.
“Okay lang po,” bigla niyang sabi.
“Ako na po bahala.”
Nagulat ako.
“Ha? Paano po—”
“Huwag na po kayong mag-alala,” mahinahon niyang sagot.
“May extra naman po ako ngayon.”
Tinignan ko siya.
“Bakit mo po ginagawa ‘to?” diretsahan kong tanong.
Ngumiti siya—hindi malaki, pero totoo.
“Dahil gutom po kayo, Kuya,” sagot niya.
“At alam ko po ang pakiramdam ng gutom.”
ANG KWENTO SA LIKOD NG NGITI
Hindi ko napigilang magtanong.
“Lagi ka bang ganyan sa lahat ng customer?”
Tumango siya.
“Kahit minsan napapagalitan,” sabi niya, mahina.
“Single mom po kasi ako. May anak po akong tatlong taong gulang. Minsan, kapag may extra ako, mas pipiliin ko pong tumulong… kasi alam ko, babalik din po ‘yan sa anak ko.”
Nanikip ang dibdib ko.
“Hindi ka ba natatakot mawalan ng trabaho?” tanong ko.
Umiling siya.
“Mas natatakot po akong mawalan ng puso,” sagot niya.
Doon ako napayuko.
Hindi ko na kayang pigilan ang panginginig ng boses ko.
ANG PAGLALANTAD NG KATOTOHANAN
Tinawag ko ang manager.
“Ano po problema, Sir?” tanong niya, halatang iritado.
Tumayo ako.
Inayos ko ang jacket ko.
At sa unang pagkakataon sa gabing iyon, tumingin ako sa lahat nang diretso.
“Ako po si Ramon,” sabi ko, malinaw ang boses.
“May-ari po ng restaurant na ‘to.”
Parang huminto ang oras.
Namutla ang manager.
Nagbulungan ang staff.
Napatakip ng bibig si Lena.
“Sir… p-paumanhin po—” nanginginig niyang sabi.
Ngumiti ako at umiling.
“Huwag kang humingi ng tawad,” sabi ko.
“Dahil ikaw ang dahilan kung bakit ako hindi nagsara ng branch na ‘to.”
Lumapit ako sa kanya.
“Lena,” sabi ko, “sa dami ng empleyado ko… ikaw lang ang nagpakita ng tunay na diwa ng tindahang ito.”
Tumulo ang luha niya.
“Sir… ginagawa ko lang po trabaho ko.”
Umiling ako.
“Hindi,” sagot ko.
“Ginawa mo ang higit pa sa trabaho.”
ANG DESISYONG NAGPAIYAK SA LAHAT
Kinabukasan, tinipon ko ang buong staff.
Inanunsyo ko ang bagong patakaran:
-
Walang pinipiling customer
-
Lahat pantay, mayaman man o mahirap
-
At may Employee of the Year…
Tinawag ko ang pangalan niya.
“Lena Cruz.”
Napaiyak siya sa harap ng lahat.
Kasama ng award—
-
promotion bilang assistant supervisor
-
scholarship para sa anak niya
-
at housing assistance
Lumuhod siya sa harap ko.
“Sir… salamat po… hindi ko po inakala—”
Tinulungan ko siyang tumayo.
“Huwag kang lumuhod,” sabi ko.
“Ang mga taong may puso… hindi lumuluhod. Sila ang inaakyat ng iba.”
EPILOGO
Ngayon, tuwing pumapasok ako sa alinman sa mga branch ko, hindi ko tinitingnan kung sino ang may suot na mamahalin o sino ang gusgusin.
Ang tanong ko palagi:
“Sino ang may puso?”
Dahil sa mundong puno ng gutom—
ang kabutihan ang pinakabihirang ulam.
At minsan,
matatagpuan mo ito…
sa isang simpleng mangkok ng lugaw.
