“AKALA KO TINALIKURAN AKO NI LOLA — PERO NANG MABUKSAN KO ANG LUMANG SILLÓN AT MAHILA ANG NAKATAGONG TALI SA LOOB NITO, DOON KO NADISKUBRE ANG KATOTOHANANG IKINAIYAK KO NANG MATINDI.”
Lumaki ako sa pangangalaga ni Lola Nene—isang payat, maputi ang buhok, at laging nakasuot ng lumang saya.
Habang lumalaki ako, siya ang dahilan kung bakit ako pumasok sa eskwela tuwing umaga, may pagkain tuwing tanghali, at may yakap tuwing gabi.
Hindi ko kilala ang mga magulang ko.
Ang sabi ni Lola, iniwan daw nila ako sa kanya noong sanggol pa lang ako.
At kahit walang dugo ang nag-uugnay sa amin, siya ang tinawag kong Nanay, Tatay, Mundo.
Pero nang mag-14 ako, bigla siyang nawala sa bahay.
Walang sulat, walang paalam, walang paliwanag.
Iniwan niya ako sa tita ko, at ilang taon akong nagbitbit ng isang tanong sa puso ko:
“Bakit ako iniwan ni Lola? Ayaw na ba niya sa’kin?”
Sinubukan kong mag-move on.
Nag-aral ako, nagtrabaho, at bumuo ng buhay.
Pero sa tuwing maiisip ko si Lola, sumasakit ang dibdib ko.
Hanggang sa tumawag sa’kin ang kapitbahay namin noon sa probinsya.
“May naiwan ang Lola mo dito. Dapat makita mo.”
Hindi ko alam kung bakit nanginginig ang kamay ko habang naglalakad pabalik sa lumang bahay na kinalakihan ko.
ANG LUMANG SILLÓN
Pagdating ko roon, halos gumuho na ang bahay.
Amoy lumang kahoy, amoy alikabok, amoy nakaraan.
Sa sala, naroon pa rin ang lumang sillón ni Lola—isang malaking upuan na gawa sa rattan, punit na ang unan, at kalawangin ang mga turnilyo.
Doon siya laging nakaupo habang hinihimas ang buhok ko, sinasabing:
“Apo, kahit anong mangyari, hindi kita iiwan.”
Pero iniwan niya ako.
At ngayon, tinitigan ko ang upuan na iyon habang nagaalab ang galit at sama ng loob.
Habang inaayos ko ito, napansin kong may maliit na bahagi sa ilalim na nakadikit gamit ang lumang tela.
May parang nakausling tali na halos di makita.
“Ano ‘to?”
Hinila ko.
Mahina, kasi natatakot ako kung ano ang bubungad.
At dahan-dahan, may isang maliit na drawer sa ilalim ng sillón na bumukas—isang drawer na hindi ko alam na naroroon.
Sa loob, may isang kahon. Lumang-luma.
Ngunit bago ko pa buksan, may isang bagay na unang bumungad:
Isang sobre.
At ang nakasulat—
‘Para kay Tala, sa araw na handa na siyang malaman ang totoo.’
Nanginig ang tuhod ko.
Ako si Tala.
At ito ang sulat na iniwan ni Lola.
ANG SULAT
Pinunit ko ang sobre nang nanginginig ang kamay.
At habang binabasa ko ang bawat salita, unti-unting bumagsak ang mga luha ko.
“Apo,
Pasensiya ka na kung bakit bigla akong lumayo.
Hindi ko ito ginawa dahil hindi kita mahal—
kundi dahil gusto kitang mailigtas.”
Huminto ako.
Humigop ng hanging hindi sumapat.
Nagpatuloy ako sa pagbasa.
“Dumating ang araw na pinuntahan ako ng tunay mong ama.
May pera sila, may lakas, at may impluwensiya.
Kukunin ka sana nila, pero sinabi kong wala ka rito.
Sinabi kong namatay ka.”
Nanlaki ang mata ko.
Hindi ako makahinga.
“Hindi sila mabuting tao, Tala.
Kaya ko itinago ang katotohanan — para hindi ka nila magamit, saktan, o kunin pa.”
Napasandal ako sa upuan, nauubo sa pag-iyak.
Hindi ko akalain…
na ang taong iniisip kong nang-iwan sa’kin,
ay isinugal pala ang buong buhay niya para protektahan ako.
“Noong nalaman kong pinaghahanap nila ako,
kinailangan kong lumayo.
Pero kahit malayo ako,
araw-araw kita minahal.
Araw-araw ako nanalangin na lumaki kang ligtas.”
Ang huling bahagi ang pinakamabigat:
“Kung binabasa mo na ito,
ibig sabihin wala na ako sa mundong ito.
Pero tandaan mo ito, apo:
Hindi kita iniwan.
Inilayo kita sa panganib.
Ang iniwan ko lang sayo… ay ang lahat ng pagmamahal na kaya kong ibigay.”
Niyakap ko ang sulat.
Nanginig.
Umiyak na parang batang iniwan sa ulan.
ANG KAHON
Nang maayos ko ang sarili ko, sinilip ko ang kahon.
Sa loob nito:
• lumang litrato naming dalawa
• panyo niyang burda ang pangalan ko
• kuwintas ko noong sanggol pa lang
• at isang maliit na journal na puno ng mga entry tungkol sa akin
“Today, Tala learned to walk.”
“Today, Tala slept holding my finger.”
“Today, I prayed God will let me live longer for her.”
Bawat pahina, tuluyang bumiyak sa puso ko.
ANG KATOTOHANAN NA NAGPAHILOM
Umalis ako sa bahay na iyon dala ang sulat at kahon.
Sa unang pagkakataon matapos ang maraming taon,
wala na ang galit.
Wala na ang tanong.
Ang natira na lang ay pagmamahal—
pagmamahal na mas malalim pa kaysa iniwan o ini-keep.
Ngayon, tuwing naaalala ko si Lola,
hindi ko na iniisip ang araw na umalis siya.
Iniisip ko ang mga araw na pinili niya akong protektahan kahit masaktan siya.
At sa bawat gabi, binubulong ko:
“La… salamat.
Salamat sa pag-ibig na hindi ko naintindihan noon…
pero nagligtas ng buhay ko.”
