“LABINDALAWANG TAON NILANG INAALISAN AKO NG KAIBIGAN DAHIL ANG NANAY KO AY NANGANGALAKAL — PERO SA ARAW NG GRADUATION, ISANG LINYA LANG ANG BINIGKAS KO NA NAGPATULO NG LUHA NG BUONG PAARALAN.”
Dalawang bagay ang hindi ko malilimutan sa buong pagkabata ko:
ang amoy ng araw tuwing recess… at ang amoy ng basura sa uniporme ng nanay ko tuwing sunduin niya ako.
Ako si Rico, at ang nanay ko ay si Nanay Elena —
isang babaeng maliit, payat, laging may panyo sa ulo, at araw-araw nag-iikot sa barangay para mangolekta ng plastik, bote, at karton para ibenta.
Simula Grade 1, kilala na ako ng buong eskwela bilang:
“’Yung anak ng nangangalakal.”
Akala ko dati, normal lang iyon.
Pero nung una akong utusan ng kaklase kong lumayo dahil “mabaho daw ako,” doon nagsimula ang labingdalawang taon ng katahimikan, pag-iisa, at pagbulong sa sarili:
“Bakit kailangan kong mahiya sa trabaho ng nanay ko?”
ANG MGA TAON NG PANDUDURO
Tuwing may groupings, ako ang laging natitira.
Tuwing lunch, ako ang laging mag-isa sa kantina.
Tuwing may project, ako ang laging hindi isinasama.
Hindi ako nagreklamo.
Sanay na ako.
Pero may isang araw na hindi ko malilimutan.
Grade 6 ako noon, at dumating si Nanay para dalhan ako ng baon.
Pawis na pawis siya, may hawak pang sako ng bote.
Nang makita siya ng mga kaklase ko, bigla silang umatras.
“Yuck! Nanay mo ‘yun?”
“Akala ko bakit ka laging amoy basura… eto pala dahilan.”
Lumapit si Nanay, may ngiti sa mukha.
“Anak, eto ang baon mo.”
Pero ako…
hindi ko siya matingnan.
Hindi ko siya malapitan.
Gusto kong kunin ang pagkain pero ayaw kong marinig ulit ang tawanan ng mga taong umiikot sa amin.
Pag-uwi namin, walang sinabi si Nanay.
Pero nakita ko siyang umiiyak habang nagluluto.
Tahimik lang siya, pero ramdam kong nabasag ko ang puso niyang ilang taon nang sinusubukan maging matatag para sa akin.
Sa gabing iyon, nang nakatalikod siya, bumulong ako:
“Ma… patawad.”
At simula noon, nangako ako sa sarili ko:
hindi ko na ikahihiya ang babaeng nagluha at nagdugo para itaguyod ako.
ANG AKING PAKIKIPAGLABAN
High school, college…
pare-pareho pa rin ang tingin nila: maliit, marumi, anak ng nangangalakal.
Pero sa likod ng lahat ng pangungutya,
may Nanay akong paggising ko ay may almusal na,
may Nanay akong uuwi ng hatinggabi para lang makabili ng papel at bolpen ko,
may Nanay akong naglalakad ng malayo para makatipid ng pamasahe para sa tuition ko.
Habang tinatawanan nila ako,
may kasama akong pinakamalakas na sundalo —
at hindi nila iyon nakikita.
Kaya nag-aral ako… at nag-aral ako nang mas mabuti.
Hindi dahil gusto kong patunayan na mali sila,
kundi dahil gusto kong patunayan na tama si Nanay na kinaya niya ang lahat para sa akin.
ARAW NG GRADUATION
Nasa harap ako ng stage, nakasuot ng toga.
Sa harap, nakaupo si Nanay — suot ang lumang bestida na ilang beses na niyang tinahi at inayos.
May hawak siyang maliit na bulaklak na pinitas lang sa likod-bahay.
Maraming magulang ang naka-barong, naka-gown…
Si Nanay lang ang naka-tsinelas.
Pero siya ang pinakamaganda sa paningin ko.
Tinawag ang pangalan ko — valedictorian.
Palakpakan.
Flash ng camera.
Pero ang tanging narinig ko lang ay ang tahimik na paghikbi ni Nanay.
Pag-akyat ko sa stage, hawak ko ang speech ko.
Pero nang makita ko ang mukha niya…
binulsa ko ang papel at nagsalita mula sa puso.
ANG LINYANG NAGPATAHIMIK SA BUONG GYM
“Sa loob ng labindalawang taon, tinawag niyo akong ‘anak ng nangangalakal’…
pero ngayong araw na ito, ipagmamalaki ko sa inyong lahat:
Oo. Anak ako ng nangangalakal — at dahil sa kanya, narito ako.’”
Tahimik ang buong gym.
Ilang segundo lang, pero ramdam ko ang bigat ng bawat puso sa loob ng silid.
Nagpatuloy ako:
“Habang natutulog kayo sa malambot na kama, ang nanay ko ay naglalakad sa gabi para lang mabuhay ako.
Habang pinagtatawanan niyo ako dahil sa trabaho niya, siya naman ay hindi nagreklamo kahit minsan.
At habang tinitingnan niyo ako nang mababa,
tinitingnan niya ako bilang pinakamahalagang pangarap sa mundo.”
Sa puntong iyon, umiyak ang mga kaklase ko.
Maging ang mga guro, hindi napigilang humikbi.
“Kung may dapat kayong palakpakan ngayong araw…
siya ‘yun. Ang nanay ko. Ang babaeng nagtapon ng basura…
pero hindi kailanman itinapon ang pangarap ko.”
Tumingin ako kay Nanay.
Tumayo siya, nanginginig ang kamay,
pero kitang-kita ang pinakamaliwanag na ngiti sa mukha niya sa loob ng labindalawang taon.
Sa kauna-unahang pagkakataon…
walang tumawa.
Walang umiiwas.
Walang nangmamaliit.
Lahat sila, yumakap ng tingin kay Nanay Elena —
at doon ko nakita, siya ang tunay na reyna ng araw na iyon.
ANG ARAL NG BUHAY
Hindi natin kayang piliin kung anong trabaho ng magulang natin,
pero kaya nating piliin kung paano natin sila ipagmamalaki.
At minsan…
ang pinakamahirap na buhay ang nagtataguyod ng pinakamagandang kwento ng tagumpay.
Hindi ko kailangan ng kayamanan, pangalan, o karangyaan.
Ang kailangan ko lang—at ang meron ako—ay isang ina na kahit naghalungkat ng basura,
hindi kailanman hinayaang maging basura ang kinabukasan ko.
