“PALAGI KO SIYANG SINISERMUNAN KAPAG UMUWI NG LATE — HANGGANG ISANG ARAW, NAKITA KO KUNG BAKIT. AT DOON KO LANG NALAMAN, ANG ANAK KO PALA ANG MAY PINAKAMALAKING PUSO SA LAHAT.”
Ako si Marissa, isang ina na katulad ng karamihan — abala, pagod, at minsan, masyadong mabilis humusga.
May isa akong anak na lalaki, si Kyle, labing-isang taong gulang, tahimik, mabait, pero may isang bagay na lagi kong ikinaiinis:
Araw-araw siyang umuuwi ng late.
Galing sa eskwela, dapat alas-tres pa lang andiyan na siya sa bahay.
Pero lagi, alas-kuwatro y medya.
Minsan alas-singko pa.
At tuwing darating siya, pawisan, may alikabok sa uniporme, at may ngiti sa labi na hindi ko maipaliwanag.
At ako, bilang ina, lagi kong tanong:
“Kyle! Bakit ka na namang late? Nandiyan ka na naman sa kanto nakikipaglaro, ano?”
“Ma, hindi po—”
“’Wag kang magdahilan. Kung gusto mong magtagumpay, dapat marunong kang sumunod sa oras.”
At tulad ng dati, hindi siya sumasagot.
Yuyuko lang siya, kakain ng tahimik, tapos mag-aaral.
Hindi ko alam, sa bawat sermon ko, sinusugatan ko pala ang pusong marunong tumulong sa iba.
ANG ARAW NG PAGTUKLAS
Isang araw, napagod ako sa kakaisip.
Sabi ko sa sarili ko, “Ngayong araw, susunduin ko siya. Gusto kong makita kung ano ba talaga ang ginagawa niya pagkatapos ng klase.”
Dumating ang alas-tres.
Nakatago ako sa labas ng gate ng paaralan.
Isang-isa nang lumalabas ang mga estudyante — may mga tumatakbo, may nagtatawanan, may hinahatid ng magulang.
Pero si Kyle, hindi ko pa nakikita.
Lumipas ang sampung minuto, saka ko siya natanaw — nakahawak sa bag ng isang batang babae na nakaupo sa wheelchair.
Maingat niyang hinila iyon palabas ng classroom, tinulungan ang bata tumayo, at dahan-dahang itinulak palabas ng hallway.
Hindi ko napigilan ang luha ko nang marinig ko siyang sabihin:
“Dahan-dahan lang ha, baka matumba ka. Huwag kang magmadali. Sasamahan kita hanggang sa gate.”
Habang tinutulungan niya ang batang iyon, kita ko sa mukha niya ang ngiti — ‘yung ngiting buong-puso, walang hinihinging kapalit.
Siya pa ang nagdala ng bag ng bata, pinunasan ang pawis nito, at tumawa nang sabay sila.
At ako, nakatayo lang sa likod ng poste, umiiyak nang tahimik.
Doon ko lang naintindihan kung bakit siya laging late.
ANG PAGHINGI NG TAWAD
Pag-uwi namin ng gabing iyon, habang siya ay nag-aaral, lumapit ako sa kama niya.
Tahimik siyang nagsusulat, hindi alam na pinagmamasdan ko siya.
“Kyle…”
“Opo, Ma?”
“Pasensya ka na ha… kung lagi kitang pinapagalitan. Akala ko kasi… naglalaro ka lang.”
Ngumiti siya, parang walang bigat sa puso.
“Okay lang po, Ma.”
“Bakit hindi mo sinabi?”
“Ayokong magyabang po.
Si Ella kasi, walang masyadong kaibigan. Nahihirapan siya gumalaw kapag uwian na.
Kaya sinasamahan ko na lang siya palagi. Ayokong umuwi siya mag-isa.”
Tumulo ang luha ko.
Hindi dahil sa lungkot, kundi sa hiya — sa sarili kong anak, na mas marunong pa sa akin kung paano maging tao.
ANG MENSAHENG HINDI KO MALILIMUTAN
Bago siya matulog, hinaplos ko ang ulo niya.
“Anak, salamat ha… hindi ko alam na ganyan kabuti ang puso mo.”
Ngumiti siya ng pagod pero masaya.
“Ma, sabi mo dati, kapag may kaya tayong gawin para sa iba, huwag nating ipagdamot.
Kaya ‘yun po, ginagawa ko lang ‘yung tinuro mo.”
Hindi ako nakasagot.
Niyakap ko siya nang mahigpit.
Sa loob-loob ko, sabi ko,
“Diyos ko… hindi ko alam kung ano ang nagawa kong mabuti para bigyan ako ng anak na ganito.”
ANG ARAW NG PAGBABAGO
Mula noon, hindi ko na siya tinanong kung bakit siya late.
Sa halip, tuwing uuwi siya, sinasalubong ko ng ngiti at tanong:
“Anak, sino ang natulungan mo ngayon?”
At palagi niyang sagot, may ngiti sa labi:
“May tinulungan akong lola tumawid, Ma.”
“May dinala akong bag ng kaklase kong nadapa.”
“May tinulungan akong magbuhat ng libro sa library.”
Araw-araw, bagong kwento.
Araw-araw, bagong dahilan para ipagmalaki ko siya.
ANG INA NA NATUTONG MAKINIG
Ngayon, tuwing nakikita ko ang ibang magulang na nagagalit agad sa anak nila, lumalapit ako’t sinasabi:
“Minsan, ‘yung ginagawa ng mga bata na akala natin mali, ‘yun pala ang pinakatama.”
At sa tuwing titingnan ko si Kyle, alam ko — hindi ko lang siya anak.
Siya ang pinakamagandang aral na itinuro ng Diyos sa akin:
Na ang kabaitan ay hindi kailangang ipagyabang.
Ito ay tahimik, totoo, at ginagawa kahit walang nakakakita.
