“BUMALIK ANG MAYAMAN SA BAHAY NA MATAGAL NIYANG NILIMUTAN — AT ANG NAKITA NIYA SA MGA MATA NG MGA ANAK NIYA, ANG NAGPABAGSak SA KANYANG LUHA.”
Si Don Emilio Vergara, isang tanyag na negosyante, ay kilala sa buong bansa bilang “ang lalaking walang oras.”
Sa loob ng dalawampung taon, siya ang nagpatayo ng pinakamalalaking gusali, nagmamay-ari ng daan-daang negosyo, at itinuturing na isa sa pinakamayaman sa Maynila.
Ngunit sa pagnanais niyang magtagumpay, may isang bagay siyang nakalimutang alagaan — ang sariling pamilya.
Araw-araw, trabaho.
Meeting dito, business trip doon.
At tuwing umuuwi siya, tulog na ang kanyang mga anak, at malayo na rin ang loob ng kanyang asawa.
“Ginagawa ko naman ‘to para sa kanila,” madalas niyang sabihin sa sarili habang tumitingin sa mga kontrata.
Pero ang totoo — hindi na niya kilala ang mga taong para kanino siya nagsusumikap.
ANG PAGKAWALA NG PAMILYA SA GITNA NG YAMAN
Isang gabi, umuwi si Don Emilio sa mansyon nila — pero madilim.
Walang ilaw, walang ingay, walang sumasalubong.
Dati, tuwing uuwi siya, may halik mula sa asawa niya, si Marissa, at yakap mula sa tatlo nilang anak.
Pero ngayon, kahit ang mga echo ng kanilang tawa, nawala na.
Nalaman niya mula sa katulong:
“Sir… lumipat po sila sa probinsya. Hindi na po bumalik mula nung huling pasko.”
Nanlamig si Don Emilio.
Hindi siya nakasagot.
Sa gitna ng marangyang bahay, ramdam niya ang katahimikan — isang uri ng katahimikan na mas malakas pa kaysa sigaw ng konsensya.
ANG PAGBABALIK NG TAONG WALA NANG INAASAHAN
Makalipas ang tatlong taon, isang araw, napagpasyahan niyang pumunta sa probinsya.
Pagod na siya sa tagumpay na walang kaligayahan.
Nagmaneho siya nang mag-isa, dala ang isang maliit na kahon — hindi ng pera, kundi ng mga laruan at lumang litrato.
Habang papalapit siya sa lumang bahay na ipinagawa niya noon para sa pamilya niya, bumigat ang dibdib niya.
May mga batang naglalaro sa labas.
May isang babaeng nakaupo sa harap ng bahay, naglalaba.
At nang lumapit siya, nakita niya — si Marissa.
Payat na, nangingitim ang balat sa araw, pero ang mukha, pareho pa rin — mabait, payapa, at marangal.
“Marissa…” mahina niyang tawag.
Nang marinig siya ng babae, napatingin ito — parang multo ang nakita.
“Emilio?”
Tahimik ang ilang sandali.
Walang nagsalita.
Hanggang sa biglang lumabas ang tatlong bata —
“Ma, sino po ‘yan?”
Ngumiti si Marissa, pero nanginginig ang boses.
“Mga anak, siya… siya ang tatay niyo.”
Tahimik.
Walang lumapit.
Ang mga bata, nakatingin lang sa kanya.
At sa mga mata nila — nakita niya ang lahat ng hindi niya kailanman inamin sa sarili: galit, tanong, lungkot, at pagkasabik.
ANG MGA MATA NG MGA ANAK
Lumapit siya, nanginginig, hawak ang kahon ng laruan.
“Mga anak, pasensya na… ang tagal kong nawala. Pero heto ako, gusto kong bumawi.”
Tahimik pa rin ang mga bata.
Hanggang sa ang pinakabata, si Lia, ay dahan-dahang nagsalita:
“Papa… bakit ngayon lang po?”
Ang tanong na iyon — simple, pero parang punyal sa puso ni Don Emilio.
Hindi niya alam kung paano sasagot.
Lumuhod siya sa harap nila, nilapag ang kahon sa lupa, at umiyak.
“Kasi akala ko… pera ang sukatan ng pagmamahal. Akala ko, kapag marami akong naipundar, mas magiging masaya kayo. Pero mali ako.”
Lumapit si Marissa, pinunasan ang luha niya.
“Emilio, hindi naman namin kailangan ng yaman mo. Ang kailangan lang namin noon… ikaw.”
ANG YAKAP NA MATAGAL NA NIYANG HININTAY
Isa-isa, lumapit ang mga bata.
Ang panganay, si Luis, dahan-dahang niyakap ang ama.
Sumunod si Lia, umiiyak, at ang bunso, si Anton, mahigpit na kumapit sa kanyang leeg.
Sa unang pagkakataon sa napakahabang panahon, naramdaman niyang may tahanan siyang babalikan.
Hindi mansion.
Hindi negosyo.
Kundi ang mga bisig ng pamilya niyang matagal nang naghihintay.
“Mga anak,” sabi niya habang umiiyak, “pasensya na kung ngayon lang. Pero mula ngayon, araw-araw niyo na akong makikita. Wala nang business trip. Wala nang trabaho na mas mahalaga sa pamilya.”
Ngumiti si Marissa.
“Hindi mo kailangang bumawi sa pera, Emilio. Bumawi ka lang sa oras. Kasi ‘yon ang hindi na namin mababalik.”
ANG ARAL NG ISANG AMA
Lumipas ang mga taon, nagsimula silang muli.
Hindi na si Don Emilio ang negosyanteng abala sa Maynila.
Ngayon, isa na siyang simpleng ama na nagluluto ng almusal, naghahatid sa mga anak sa eskwela, at nagdidilig ng halaman sa bakuran.
At sa tuwing titingnan niya ang mga anak niya, nakikita niya pa rin ang dating mga mata na minsan puno ng tanong —
Ngayon, puno na ng kapatawaran at pagmamahal.
