“ISANG TAON NA MULA NANG MAMATAY SI PAPA — PERO HANGGANG NGAYON, RAMDAM KO PA RIN NA NASA TABI KO SIYA.”
Ako si Lance, dalawampu’t dalawang taong gulang.
Isang taon na mula nang mawala si Papa Ramon, ang pinakamalakas na taong nakilala ko — hindi sa katawan, kundi sa loob.
Isang mekaniko lang siya, pero para sa akin, siya ang makina ng puso namin.
Bawat tawanan, bawat simpleng pagkain ng adobo sa hapag, laging siya ang buhay ng bahay.
Ngayon, tahimik na.
Minsan, parang ang tanging naririnig ko na lang ay ang tunog ng orasan — paalala na kahit tumatakbo ang oras, naiwan pa rin ako sa araw ng libing niya.
ANG GABI NG UNANG TAHIMIK
Nang unang gabi na wala na si Papa, hindi ako makatulog.
Sanay akong naririnig ang lagitik ng wrench, ang kalansing ng bakal, o ang boses niyang sumisigaw ng,
“Lance! Pakikuha nga ‘yung martilyo!”
Pero gabing iyon, puro katahimikan.
Nakatulala lang ako sa kisame.
At sa gitna ng dilim, naramdaman kong parang may dumampi sa ulo ko —
parang dati, kapag hinihimas niya ako bago ako matulog.
“Pa?” mahina kong sabi.
Walang sumagot. Pero may hangin na dumaan — banayad, mainit.
At kahit walang tao, naramdaman kong parang may nagtakip ng kumot sa akin.
ANG MGA ARAW NG PAGKAMISS
Lumipas ang mga buwan, sinubukan kong bumalik sa normal.
Pumasok ako sa trabaho, nagbiro sa mga kaibigan, pero sa bawat ngiti, may lungkot sa likod.
Bawat pag-uwi ko, tinitingnan ko pa rin ‘yung lumang upuan sa garahe kung saan siya palaging nakaupo.
Minsan, habang nag-aayos ako ng motorsiklo, may naririnig akong tinig — pamilyar, pamilyar na pamilyar.
“Anak, dahan-dahan lang ang higpit ng turnilyo.”
Napalingon ako. Wala naman tao.
Pero pagtingin ko sa mesa, nakabukas ‘yung lumang radyo niya — kahit walang baterya.
Doon ako napaupo, nanginginig.
Hindi ako natakot.
Sa halip, napangiti ako.
“Pa, nandyan ka pa rin, no?”
ANG MENSAHE SA HANGIN
Isang gabi ng Hulyo, eksaktong isang taon matapos siyang ilibing, umulan nang malakas.
Walang kuryente.
Umupo ako sa kwarto, nagtititigan lang sa lumang larawan niya — naka-smile, may grasa sa mukha, hawak ang screwdriver.
Biglang may kumatok sa bintana — tatlong beses, sunod-sunod.
Wala namang tao.
Pero sa mesa, nakita kong may papel na tila nahulog mula sa pader.
‘Yung lumang sulat na sinulat niya bago siya namatay, at di ko pa nabasa noon.
Binasa ko, habang kumukulog sa labas:
“Anak, kapag wala na ako, ‘wag mong isipin na iniwan kita.
Ang mga ama, hindi nawawala.
Minsan, nagiging hangin lang kami — para kapag mahina ka, may sasalong hindi mo nakikita.”
Doon ako tuluyang napaiyak.
Ang ulan sa labas, parang sabay sa luha ko.
At sa bawat patak, ramdam kong parang pinupunasan ni Papa ang mukha ko.
ANG GABING MULI KO SIYANG NARAMDAMAN
Makaraan ang ilang linggo, pumunta ako sa probinsya — sa lumang bahay namin.
Naisip kong linisin ang garahe.
Habang nagwawalis ako, biglang may amoy ng langis at tabako — ang amoy ni Papa.
“Pa…”
Lumapit ako sa lumang mesa, kinuha ang gamit niya.
At doon, sa ilalim ng kahon, may nakasulat na maliit na papel sa sulok:
“Pag na-miss mo ako, anak, ayusin mo lang ang mga sira sa mundo.
Doon mo ako makikita.”
Natawa ako sa gitna ng luha.
Kasi ganun siya —
kahit patay na, tinuturuan pa rin akong maging matatag.
ANG PANAHON NG PAGPATAWAD
Sa unang taon ng pagkamatay niya, akala ko hindi ko na kakayanin.
Pero unti-unti kong natutunan — hindi pala kailangang kalimutan ang taong nawala.
Kailangan lang matutong mabuhay habang dala mo siya sa puso mo.
Ngayon, tuwing gabi, bago matulog, sinisindihan ko ang maliit na ilaw sa garahe.
Hindi dahil takot ako sa dilim,
kundi dahil gusto kong maramdaman ni Papa na may liwanag pa rin dito —
‘yung liwanag na iniwan niya.
ANG KAHULING SALITA
Minsan, sa katahimikan, naririnig ko pa rin siya.
“Anak, proud ako sa’yo.”
At sa bawat hangin na dumadaan sa bintana,
sa bawat araw na tumataas ang araw sa langit,
alam kong hindi ako nag-iisa.
Kasi minsan, ang mga taong nawala,
hindi naman talaga umaalis.
Nagtatago lang sila —
sa pagitan ng alaala at hangin,
sa bawat tibok ng puso mong natutong magmahal kahit wala na sila.
