“ANG LALAKI NA ARAW-ARAW NAGDADALA NG BULAKLAK SA PUNTOD NG ISANG BATA — PERO NANG MALAMAN NG MGA TAO KUNG BAKIT, LAHAT SILA NAPAIYAK.”
Alas-sais ng umaga.
Habang ang karamihan ay nagmamadaling pumasok sa trabaho, may isang matandang lalaki na tahimik lang na naglalakad papunta sa sementeryo.
May dala siyang maliit na bouquet ng bulaklak — mura lang, halatang binili sa palengke.
Ang pangalan niya ay Mang Ben, 64 anyos.
At araw-araw, kahit umulan o umaraw, lagi siyang nakaupo sa tapat ng isang puntod na may nakasulat:
“Andrea C. Santos — 2011-2017.”
Isang batang babae.
Isang inosenteng buhay na maagang kinuha ng tadhana.
Walang nakakaalam kung sino si Andrea sa buhay ni Mang Ben.
Pero isang araw, may nakakita at doon nagsimula ang kwentong nagpaluha sa buong baryo.
ANG LALAKING LAGING NAG-IISA
Si Mang Ben ay simpleng karpintero noon.
Walang asawa, walang anak, nakatira sa lumang barong-barong sa likod ng palengke.
Tahimik lang siya, halos walang kausap.
Ang tanging nakikita ng mga tao — araw-araw siyang pumupunta sa sementeryo, dala ang bulaklak, may mga pagkakataong nakaupo lang nang matagal, minsan umiiyak, minsan nakangiti.
Maraming tsismis.
“Baka anak niya ‘yan.”
“Baka multo ng kasalanan niya.”
“Baka baliw na ‘yan.”
Pero si Mang Ben, walang paliwanag.
Tahimik lang siya, laging nag-aalay ng dasal, tapos uuwi nang mag-isa.
ANG ARAW NA SINUNDAN SIYA NG BATA
Isang araw, isang batang lalaki ang naglakas-loob na sundan siya — si Caloy, pitong taong gulang, laging naglalaro malapit sa palengke.
Nakikita niya si Mang Ben araw-araw, at curious siya kung bakit laging may bulaklak ang matanda.
Sinundan niya hanggang sementeryo.
Doon niya nakita si Mang Ben, nakaluhod sa harap ng puntod ni Andrea.
Tahimik.
May kaunting bulaklak at kendi.
“Anak… pasensya ka na, wala akong dalang gatas ngayon ha,” bulong ni Mang Ben.
“Pero may paborito mong kendi, ‘yung kulay pink.”
Tahimik lang si Caloy sa likod ng puno, pinagmamasdan siya.
Pag-uwi niya, ikinuwento niya sa nanay niya.
“Ma, si Mang Ben po, kinakausap niya ‘yung puntod ng bata. Sabi niya, anak daw niya.”
Natigilan ang ina.
Kasi alam niya ang kwento — pero hindi niya kailanman sinabi sa anak niya.
ANG TRAHEDYANG KINALIMUTAN NG MARAMI
Anim na taon na ang nakakalipas.
Isang gabi, may sunog sa lumang barung-barong area.
Isa sa mga bahay doon ay tinitirhan ni Mang Ben.
Nang lumaganap ang apoy, narinig ng mga tao ang sigaw ng isang bata:
“Tulong! Si Andrea ko po!”
Si Mang Ben, tumakbo pabalik sa loob kahit pinipigilan ng mga kapitbahay.
Nakita siyang may karga — isang batang babae na wala nang malay, halos nasunog na ang likod niya.
Nadala sa ospital, pero huli na.
Si Andrea, patay na.
Hindi niya anak.
Hindi niya kadugo.
Isa lang siyang matandang tagapagbantay ng compound na nakakita sa batang naiwan ng magulang noong nag-evacuate ang mga tao.
Bago siya mawalan ng malay, nasabi niya sa nurse:
“Sana ako na lang ulit ‘yung nasunog. Siya kasi… gusto pa niyang mabuhay.”
Mula noon, araw-araw, pumupunta siya sa puntod ng batang ‘yon —
ang batang iniligtas niya, pero hindi na naisalba.
ANG PAGBABALIK NG MGA MAGULANG
Isang araw, dumating sa sementeryo ang isang mag-asawa.
Galing abroad.
May hawak silang bulaklak at litrato ng batang babae.
Habang naglalakad sila, napansin nilang may matandang lalaki na nakaluhod sa puntod ng anak nila.
“Excuse me po,” sabi ng babae.
“Kilala n’yo po ba ang nakalibing dito?”
Tumayo si Mang Ben, mabagal, mahina.
“Opo, anak ko po siya sa puso. Pero hindi sa dugo.”
Naluha ang mag-asawa.
“Kayo po ‘yung sumagip sa anak namin…”
Lumapit ang lalaki, niyakap siya.
“Kung hindi dahil sa inyo, hindi namin malalaman na may nagmahal pa rin sa kanya hanggang huli.”
Umiiyak si Mang Ben, nanginginig ang kamay.
“Pasensya na, hindi ko siya nailigtas…
Pero araw-araw, dinadala ko pa rin siya ng bulaklak, kasi siya lang ang naiwan kong pamilya.”
Tahimik.
Ang ulan bumuhos.
At sa unang pagkakataon, hindi na siya nag-isa sa puntod.
ANG HULING BISITA
Ilang buwan ang lumipas.
Wala nang nakikitang matanda sa sementeryo.
Pero may bagong puntod sa tabi ni Andrea —
may nakasulat:
“Benito Cruz — 1959–2023.”
“Ang taong nagmahal sa anak ng iba, na parang sarili niyang dugo.”
At tuwing Araw ng mga Patay,
makikita pa rin doon ang mag-asawa,
nagdadasal sa dalawang puntod na magkatabi,
may parehong mga bulaklak —
isang kulay pink, isang puti.
ANG MENSAHE NG KWENTO
Hindi kailangan ng dugo para magmahal.
Minsan, ang tunay na magulang ay ‘yung marunong umiyak para sa anak na hindi kanya.
At ang pag-ibig — kahit hindi mo sabihin,
kapag totoo, nararamdaman hanggang sa kabilang buhay.
