“TINATAWANAN NILA AKO DAHIL ANG NANAY KO TAGALINIS NG CR — PERO NOONG GRADUATION, SILA ANG UNANG NAIYAK.”
Ako si Angela, isang batang lumaki sa amoy ng sabon, pawis, at pagod.
Araw-araw akong gigising sa tunog ng mop na humahampas sa sahig, sa kaluskos ng timba, at sa mga hakbang ni Nanay Mercy — ang tagalinis ng CR sa paaralang pinapasukan ko.
Para sa iba, marumi ang trabaho ni Nanay.
Pero para sa akin, siya ang pinakamalinis na taong kilala ko.
Ang hindi ko lang akalain, sa eskwelahan… magiging dahilan siya ng pangungutya ko sa loob ng labindalawang taon.
ANG BATA NA TINATAWANAN
Grade 1 pa lang ako, alam ko na kung paano mapahiya.
Unang araw ng klase, excited ako — bagong uniform, lumang bag, at sapatos na binili sa ukay-ukay.
Habang naglalaro kami, biglang pumasok si Nanay, may hawak na timba.
“Anak, naiwan mo ‘yung baon mo.”
Tahimik ang lahat.
Tapos, may sumigaw:
“Siya ‘yung nanay mo? Tagalinis ng CR?! Hahaha!”
Tawa sila.
At simula noon, walang gustong umupo sa tabi ko.
Kapag may kainan, ako ang laging mag-isa.
Kapag may activity, ako ang huling pinipili.
May mga nagsusulat pa sa armchair ko ng,
“Anak ng janitress.”
“Amoy sabon.”
Masakit. Pero hindi ko nasabi kay Nanay.
Kasi tuwing uuwi ako, kahit pagod siya, nakangiti pa rin.
“Anak, kumain ka na. May ginisang sardinas tayo!”
Ngumiti ako, kahit luhaan.
“Opo, Nay. Masarap po.”
ANG MGA TAON NG PANGUNGUTYA
Lumipas ang mga taon, pero hindi nagbago ang turing nila sa akin.
“Anak ng tagalinis.”
“Marumi.”
“Hindi bagay dito.”
Sa tuwing nakikita ko si Nanay na naglilinis ng CR habang dumadaan ang mga estudyante, umiwas sila —
pero ako, pinagmamasdan ko lang siya nang tahimik.
Isang gabi, habang nag-aaral ako sa ilalim ng mahinang ilaw, lumapit siya sa akin.
May paltos na ang kamay niya, may pawis sa noo, pero may ngiti sa labi.
“Anak,” sabi niya, “kapag natapos ka, huwag mo akong ikahiya, ha?”
Ngumiti ako, pilit.
“Bakit ko po kayo ikakahiya, Nay? Kung hindi dahil sa inyo, wala po ako rito.”
At doon ko pinangako sa sarili ko —
darating ang araw na ako naman ang magpapaluha sa kanila.
ANG ARAW NG GRADUATION
Dumating ang araw na matagal kong pinangarap.
Graduation day.
Puno ang gymnasium ng mga magulang, estudyante, at guro.
Lahat ay nakaayos — may mga bulaklak, camera, at tawanan.
Sa pinakadulo ng upuan, nakita ko si Nanay.
Suot ang lumang blouse na pinlantsa niya nang maaga, may mga mantsa ng sabon sa laylayan.
May bitbit siyang maliit na cellphone, walang camera, pero masaya.
Tinawag ang pangalan ko:
“VALEDICTORIAN — ANGELA MERCADO!”
Tahimik akong lumakad papunta sa entablado.
Naririnig ko pa rin ang mga bulungan:
“Siya ‘yung anak ng tagalinis, ‘di ba?”
“Paano siya naging top student?”
Pero ngayong araw, ako na ang may mikropono.
Ako na ang may pagkakataong magsalita.
ANG LINYA NA NAGPAIYAK SA LAHAT
Huminga ako nang malalim.
Tahimik ang buong gym.
Tiningnan ko si Nanay, umiiyak habang nakaupo sa dulo.
“Magandang hapon po sa lahat.
Maraming salamat sa mga guro, kaklase, at magulang.
Pero higit sa lahat, gusto kong pasalamatan ang isang babae —
Ang babaeng tinutukso n’yo noon.”
Tahimik.
Walang kumilos.
“Oo, siya po ‘yung babaeng araw-araw n’yong nakikitang naglilinis ng CR.
Siya po ‘yung tinatawanan n’yo.
Pero gusto kong sabihin — habang nilalait n’yo siya, siya naman ang dahilan kung bakit marangal akong nakatayo rito.”
Napasinghap ang mga tao.
May mga nagsimula nang umiyak.
“Kung marangal ang diploma kong ito, kalahati nito ay kanya.
Kasi habang nililinis niya ang sahig ng paaralan, nililinis din niya ang pangalan ko.”
At doon — lahat ng tao ay umiiyak.
Ang mga kaklase kong dating tumatawa, nakayuko.
Ang mga guro, pumalakpak.
Ang principal, lumapit kay Nanay at niyakap siya.
Pagkababa ko ng entablado, lumapit ako kay Nanay, kinuha ang medalya, at isinuot sa kanya.
“Nay, para sa inyo po ‘to.”
Umiiyak siya, nanginginig ang kamay.
“Anak, pinaiyak mo silang lahat.”
Ngumiti ako.
“Hindi po ako, Nay.
Ang katotohanan lang po.”
ANG INA NA PINAKAMALINIS ANG PUSO
Ngayon, ako na ang guro sa eskwelahan na ‘yon.
At tuwing may batang nilalait dahil mahirap, sinasabi ko:
“Hindi nakakahiya ang pagiging tagalinis ng CR.
Ang nakakahiya ay ang pagtawa sa taong nagtatrabaho nang marangal.”
At tuwing pumapasok si Nanay sa paaralan, dala pa rin ang mop at timba,
lahat ng estudyante ay bumabati:
“Magandang umaga po, Nanay Mercy!”
At ako, nakatayo sa gilid, nakangiti.
“Nay, nilinis n’yo hindi lang ang sahig — kundi ang buong puso ng mga tao rito.”
