“SIYA ANG NAGLINIS NG AMIN, AT SIYA ANG IPINAGMALAKI KO SA ENTABLADO.”
Ako si Clarisse, isang estudyanteng lumaki sa amoy ng sabon, pawis, at paglilinis.
Habang ang iba ay ginising ng alarm clock, ako ay ginising ng tunog ng mop at timba — at ng boses ni Nanay Mila, ang tagalinis ng paaralang pinapasukan ko.
Para sa kanya, marangal ang trabaho niya.
Pero para sa mga kaklase ko… kahihiyan.
ANG BATA NA TINATAWANAN
Grade 1 pa lang ako, alam ko na ang lasa ng pangungutya.
Unang araw ng klase — masaya ako, suot ang bagong uniform na binili ni Nanay sa ukay-ukay.
Ngunit nang makita ng mga kaklase ko si Nanay na nagwawalis sa labas ng silid, nagsimula ang tawanan.
“Uy, ‘yan ‘yung nanay ni Clarisse!”
“Tagalinis ng CR!”
“Kaya pala amoy sabon siya!”
Tumawa silang lahat.
At simula noon, walang gustong umupo sa tabi ko.
Kapag may group activity, ako ang huling pinipili.
Kapag may kainan, ako ang laging mag-isa.
Pag-uwi ko, nakita ko si Nanay, pawisan, pagod, pero nakangiti.
“Anak, kumain ka na? May tinola ako!”
Ngumiti ako, pilit.
“Opo, Nay. Masarap po.”
Hindi ko nasabing pinagtatawanan nila ako dahil sa kanya.
Ayokong madungisan ang ngiti niya.
ANG LABINDALAWANG TAON NG PAGTITIIS
Lumipas ang mga taon.
Habang ako ay nag-aaral, si Nanay ay patuloy sa paglilinis ng mga sahig na nilalakaran ng mga kaklase kong nangungutya sa amin.
Kapag may event sa school, siya ang tahimik na nakayuko sa likod, nag-aayos ng kalat.
Walang nakakakita, pero ako — palaging nakatingin.
Isang gabi, habang nag-aayos ako ng assignment, lumapit siya, pagod na pagod.
“Anak,” sabi niya, “kapag natapos ka, huwag mo akong ikahiya ha?”
Ngumiti ako, kahit may luha na sa mata.
“Bakit ko po kayo ikakahiya, Nay? Kung wala po kayo, wala po akong mararating.”
Hindi ko alam na ang simpleng pangakong ‘yon ang magiging dahilan ng pinakamasayang araw — at pinakamalungkot na pag-iyak ng lahat.
ANG ARAW NG GRADUATION
Graduation day.
Puno ang gymnasium ng magulang, estudyante, at camera.
Lahat naka-bestida, naka-barong.
At sa pinakadulo ng upuan, nakita ko si Nanay.
Suot ang lumang blouse at maong, may mga mantsa pa ng sabon sa laylayan.
May bitbit siyang maliit na cellphone na walang camera, pero gusto niyang makita ako.
Tinawag ang pangalan ko:
“VALEDICTORIAN — CLARISSE M. VILLARIN!”
Tahimik akong lumakad papunta sa entablado.
Naririnig ko ang mga bulungan:
“Siya ‘yung anak ng janitress, ‘di ba?”
“Grabe, siya pala ‘yung top student!”
Pero ngayong araw, ako na ang may mikropono.
Ako na ang may boses.
ANG TALUMPATI NG KATOTOHANAN
Humawak ako sa mikropono, nanginginig.
Tahimik ang lahat.
Tiningnan ko si Nanay, nakaupo, umiiyak na nakangiti.
“Magandang hapon po sa lahat.
Gusto kong magpasalamat sa mga guro, mga kaklase, at mga magulang.
Pero higit sa lahat, gusto kong pasalamatan ang isang babaeng marangal — ang nanay kong tagalinis ng CR.”
Tahimik.
Walang gumalaw.
“Oo, siya po ‘yung babaeng araw-araw n’yo nakikita sa hallway, bitbit ang mop at timba.
Siya po ‘yung tinatawanan n’yo noon.
Pero gusto kong malaman n’yo — habang nilalait n’yo siya, siya naman ay naglilinis ng sahig na nilalakaran n’yo.”
Huminga ako nang malalim.
“Kung marangal ang diploma kong ito, kalahati nito ay kanya.
Kasi habang nililinis niya ang dumi sa sahig, nililinis din niya ang pangalan ko.”
At sa sandaling iyon — lahat ng tao ay tahimik.
Ilang segundo lang, lahat na ay umiiyak.
Ang mga kaklase kong dati ay tumatawa, nakayuko, pinupunasan ang mata.
Ang mga guro, nakatingin kay Nanay, pumapalakpak.
Maging ang principal, nakatayo at tumango, humihikbi.
Pagkababa ko sa entablado, lumapit ako kay Nanay.
Isinuot ko sa kanya ang medalya.
“Nay,” sabi ko habang humahagulgol,
“kayo po ang totoong marangal.
Kayo po ang dahilan kung bakit malinis ang pagkatao ko.”
ANG INA NA PINAKAMALINIS ANG PUSO
Ngayon, ako na ang guro sa parehong eskwelahan.
At tuwing nakikita ko si Nanay na naglilinis pa rin, kahit may edad na, palagi kong sinasabi sa mga estudyante:
“Huwag n’yong tawanan ang taong marangal.
Kasi minsan, ang mga kamay na marumi sa trabaho — sila ‘yung may pinakamarinis na puso.”
At tuwing may estudyanteng nagbubuhos ng tubig sa sahig, tinutulungan ko si Nanay.
Ngumiti siya sa akin minsan, at sabi niya:
“Anak, dati ay nililinis ko ang paaralan para sa’yo.
Ngayon, nililinis mo ang mundo para sa iba.”
At doon ko napagtanto —
hindi kailanman nakakahiyang maging anak ng tagalinis.
Kasi minsan, sila ang tunay na dahilan kung bakit tayo marunong magmahal nang walang kundisyon.
