“PINAGTAWANAN NILA ANG BABAE NA LAGING LATE PUMASOK SA TRABAHO — PERO NANG MALAMAN NILA ANG TUNAY NA DAHILAN, LAHAT SILA’Y NAIYAK AT NAHIYA SA SARILI NILA.”
Alas-siete na naman ng umaga.
Habang nagmamadali ang mga empleyado papasok sa opisina,
si Liza, 28 anyos, ay muling dumating ng late —
basang-basa ng pawis, pagod, at may dalang plastik ng tinapay sa kamay.
“Liza! Pang-ilang beses mo na ‘yan ha!” sigaw ng HR.
“Ma’am, pasensya na po, trapik kasi—”
“Trapik na naman? Hindi ka pa ba nagsasawa sa palusot na ‘yan?”
Tahimik lang si Liza. Yumuko.
Hindi na siya sumagot kahit naririnig ang mga bulungan sa paligid.
“Lagi na lang late ‘yan.”
“Kung ayaw magtrabaho, mag-resign na lang.”
“Tamad kasi.”
Ngumiti siya kahit nangingilid ang luha.
Ang hindi alam ng lahat, hindi siya tamad — pagod lang sa laban na hindi nila nakikita.
ANG BUHAY NI LIZA BAGO MAGTRABAHO
Alas-kuwatro pa lang ng madaling-araw, gising na si Liza.
Nagluluto ng lugaw, nag-aayos ng uniporme ng anak,
at naghahanda ng baon ng kanyang ina na may sakit sa baga.
Bago umalis, hinahaplos niya ang noo ng anak niyang si Mico, walong taong gulang.
“Anak, tulog ka na ulit ha. Mama na ang bahala.”
“Ma, bakit ka lagi nagmamadali?”
“Kasi gusto kong mauna sa araw bago maubos ang pag-asa.”
Minsan, bitbit niya si Mico sa jeep kung walang magbabantay.
Iniiwan niya ito sa kapitbahay, tapos tatakbo papasok sa trabaho.
Kaya kahit anong pilit niyang magising nang maaga,
lagi siyang nahuhuli.
Hindi dahil tamad siya —
kundi dahil may dalawang buhay siyang ginagampanan.
ANG PAGKAKAHIYA SA HARAP NG LAHAT
Isang umaga, habang may staff meeting,
biglang pinatawag si Liza ng manager.
“Liza, gusto kong itanong — gusto mo pa bang magtrabaho dito?”
Tahimik siya.
“Kasi kung gusto mo, pakita mo naman. Hindi ‘yung palaging late!”
Tumingin ang mga katrabaho, tahimik pero halatang nagmamasid.
Nanginginig ang kamay ni Liza.
“Pasensya na po. Hindi ko po sinasadya.”
“Hindi sinasadya? O sadyang di mo kaya?”
Hindi na siya nakasagot.
Nangilid ang luha, pero pinilit niyang ngumiti.
Lumabas siya ng opisina, nakayuko.
Ang mga tao, nagbulungan.
“Umiyak ba siya?”
“Drama lang ‘yan.”
“Ginusto niya ‘yan eh.”
Walang nakakaalam na sa jeep pauwi,
wala siyang pamasahe.
Kaya naglakad siya mula EDSA hanggang Caloocan, bitbit ang plastik ng tinapay na hindi niya nabuksan maghapon.
ANG GABI NG PANGHIHINA
Pagdating niya sa bahay, nakatulog na ang anak niya sa sahig.
Nang hawakan niya ang noo nito, mainit.
Lagnat.
Walang pera.
Walang gatas.
Walang gamot.
Umupo siya sa gilid, humawak sa ulo, at umiyak nang walang tunog.
“Panginoon…
ang hirap-hirap ko nang bumangon araw-araw.
Pero bakit parang wala pa ring pagbabago?”
Kinabukasan, kahit walang tulog,
pumasok pa rin siya —
dala ang anak sa likod, nakabalot sa kumot.
ANG ARAW NG PAGBABAGO
Pagdating sa opisina,
bago pa siya makapasok, hininto siya ng HR.
“Liza, bawal magdala ng bata sa opisina.”
“Ma’am, pasensya na po. Wala po kasi magbabantay—”
“Bawal nga, Liza. Pumunta ka na lang sa bahay.”
Hindi na siya nakasagot.
Nangilid ang luha niya habang niyayakap ang anak.
Nang biglang lumapit ang isang lalaki — ang may-ari ng kumpanya, si Mr. De Leon.
Tahimik siya, pinanood ang eksena.
Lumapit kay Liza.
“Ma’am HR, ano’ng nangyayari rito?”
“Sir, lagi pong late ‘to. Ngayon naman, nagdala ng bata.”
“Ganun ba?”
Tumingin siya kay Liza.
“Ilang oras ka na bang gising?”
“Apat po, Sir.
Nagluluto po ako ng lugaw, tapos naglaba.
Wala na pong ibang mag-aalaga sa anak ko.”
Tahimik ang buong opisina.
Pagod na pagod si Liza, pero pinilit pa ring ngumiti.
“Hindi ko po sinasadya, Sir.
Pero kahit anong mangyari, gusto ko pong magtrabaho.
Kasi po, ito lang ang paraan para mabuhay ang anak ko.”
ANG KASAGUTAN NA HINDI NIYA INASAHAN
Lumapit si Mr. De Leon,
hinaplos ang ulo ni Mico.
“Anak, ilang taon ka na?”
“Walo po.”
“Gusto mo bang mag-aral?”
“Opo. Pero sabi ni Mama, pag marami na po kaming pera.”
Tahimik ang lahat.
Tumingin si Mr. De Leon kay Liza.
“May asawa ka ba?”
“Wala na po, Sir. Umalis po siya noong buntis pa ako.”
Tumango siya.
“Simula ngayon, Liza, hindi ka na late.
Kasi gusto kong ikaw na ang bagong head ng pantry.”
Napatigil ang lahat.
“Ha? Sir, ako po?”
“Oo. Kasi ikaw lang sa lahat ng empleyado ang hindi sumusuko kahit wala nang lakas.”
Tumulo ang luha ni Liza.
“Salamat po… salamat po talaga.”
ANG PAGBABAGO NG TINGIN NG MGA TAO
Mula noon, nagbago ang lahat.
Ang mga katrabaho niyang minsang nanghusga,
ngayon ay lumalapit, tumutulong, at humihingi ng tawad.
“Pasensya ka na, Liza. Hindi namin alam ang pinagdadaanan mo.”
Ngumiti lang siya.
“Ayos lang. Lahat naman tayo may laban. Iba-iba lang ang oras ng pagsikat.”
Naging inspirasyon siya sa buong kumpanya.
At nang dumating ang Christmas party,
siya ang pinili ni Mr. De Leon na “Employee of the Year.”
Nang akyatin niya ang entablado, umiiyak siya habang bitbit ang anak.
“Maraming salamat po.
Para ito sa lahat ng nanay na nagtitiis at nilalait,
pero hindi sumusuko.”
EPILOGO
Makaraan ang limang taon,
si Liza ay may sariling maliit na negosyo —
isang lugawan na pinangalanan niyang “Pagsikat”.
Sa dingding, may nakapaskil na simpleng karatula:
“Para sa lahat ng pagod, ngiting may pag-asa pa rin.”
At sa bawat umagang dumarating,
kapag dumadaan ang mga dating kasamahan sa trabaho,
lagi nilang sinasabi:
“Si Liza, ‘yung dating late, ngayon ang pinaka-maagang umaasenso.”
