“ISANG MATANDANG NAGBEBENTA NG BULAKLAK ARAW-ARAW SA LABAS NG SIMBAHAN — PERO NOONG ARAW NA ‘YON, MAY LALAKING LUMAPIT AT TINAWAG SIYANG ‘NAY’… AT ANG SUMUNOD NA NANGYARI AY NAGPAIYAK SA LAHAT NG TAO.”
Si Lola Marina, pitumpu’t dalawang taong gulang, ay kilala sa labas ng simbahan sa Quiapo.
Bawat umaga, bago pa magbukang-liwayway, naglalakad siya bitbit ang basket ng bulaklak —
sampaguita, gumamela, at ilang rosas na tinanim niya mismo sa maliit na paso sa labas ng barung-barong.
Habang ang iba ay nagsisimba, siya ay tahimik lang na nakaupo sa gilid,
nakangiti sa bawat dumaraan, kahit madalas ay walang bumibili.
“Sampaguita po, limang piso lang. Para po sa Mahal na Ina.”
Ilang taon na siyang ganito — nagtitinda, nag-aantay,
at nagdarasal ng parehong panalangin araw-araw:
“Panginoon, sana bago ako mamatay…
makita ko ulit ang anak kong si Joel.”
ANG ANAK NA NAGLAHO
Dalawampung taon na ang lumipas mula nang huling makita ni Lola Marina ang kanyang anak.
Si Joel, labing-anim na taong gulang noon, ay umalis matapos silang mag-away.
“Ma, ayoko nang mamulot ng basura araw-araw! Gusto kong yumaman!”
“Anak, hindi mo kailangan maging mayaman para maging masaya.”
“Hindi mo maiintindihan, Ma. Sawang-sawa na ako sa hirap!”
At iyon ang huling beses na narinig niya ang boses ng anak.
Walang sulat, walang tawag.
Ang tanging naiwan sa kanya — isang punit na litrato ng batang nakangiti habang may hawak na bulaklak.
Simula noon, bawat bulaklak na binebenta niya ay parang alay sa anak na nawala.
ANG ARAW NG PAGKAKASAKIT
Lumipas ang mga taon.
Lumala ang kalagayan ni Lola Marina — madalas siyang mahilo, madalas hindi makakain.
Ngunit ayaw niyang huminto.
“Hangga’t kaya pa ng kamay ko, magbebenta ako.
Baka sakaling dumaan siya rito minsan.”
At tuwing umuulan,
nakikita siyang nakaupo pa rin sa gilid ng simbahan, basang-basa pero nakangiti.
May mga madre na nag-aabot ng pagkain.
May mga bata na nag-aabot ng barya.
Pero sa bawat salamat niya, may halong pag-asang baka bukas, siya na ang darating.
ANG ARAW NG HIMALA
Isang umaga, habang nag-aayos siya ng mga bulaklak,
may lalaking naka-amerikana ang lumapit.
Matangkad, maayos ang buhok, at halatang may kaya.
“Magkano po ang isang sampaguita, Inay?”
Napangiti siya, iniabot ang isa.
“Limang piso lang, iho. Pero kung para sa mahal mo sa buhay, libre na.”
Napangiti ang lalaki, ngunit napansin niya ang punit na litrato na nakatusok sa basket ng bulaklak.
Dahan-dahan niyang kinuha ito.
“Inay… saan n’yo po nakuha ‘to?”
“Yan? Litrato ng anak ko.
Matagal na siyang nawala.
Baka hindi na nga kami magkikita.”
Nanginginig ang kamay ng lalaki.
Lumuhod siya sa harap ni Lola Marina.
“Nay… ako po si Joel.”
ANG MULING PAGKIKITA
Natigilan si Lola Marina.
Parang tumigil ang mundo.
Tinitigan niya ang lalaki,
hinawakan ang mukha,
at doon niya nakita ang mga matang dati niyang hinahalikan bago matulog.
“Joel… anak ko… totoo ba ‘to?”
“Oo, Nay. Ako ‘to.
Ang anak n’yong matagal nang naglayas.”
Umiyak silang dalawa.
Sa harap ng simbahan, sa gitna ng mga bulaklak,
yakap nila ang isa’t isa — basang-basa sa ulan, pero puno ng init ng pagmamahal.
“Nay, patawarin n’yo po ako.
Galit ako noon kasi mahirap tayo.
Pero ngayon, naiintindihan ko na —
mas mayaman pala ako noon, kasi nandiyan kayo.”
Hindi nakasagot si Lola Marina.
Umiyak lang siya habang hawak ang mukha ng anak.
“Anak, hindi ko hinanap ang yaman mo.
Ikaw lang ang hinintay ko.”
ANG BULAKLAK NA PARA KAY NANAY
Mula noon, araw-araw nang dumadaan si Joel sa simbahan.
Hindi na si Lola Marina ang nagbebenta —
siya na.
Sa tabi ng pwesto ng ina, may karatulang nakasulat:
“Para sa mga ina na naghihintay —
Huwag kayong mawalan ng pag-asa.”
Ngunit makalipas ang ilang buwan, isang umaga, hindi na bumangon si Lola Marina.
Tahimik siyang pumanaw sa tulog,
may hawak na rosaryo at isang bulaklak ng sampaguita sa dibdib.
Sa libing niya, libo-libo ang dumalo.
Lahat ng nagdadaan sa simbahan, nakikilala ang matandang nagbenta ng bulaklak at ng pag-asa.
At sa gitna ng puntod niya,
si Joel ay nakaluhod, umiiyak, habang nag-aalay ng sampaguita.
“Nay, ngayon, ako naman ang maghihintay —
hanggang sa tayo’y magkita ulit sa langit.”
EPILOGO
Lumipas ang limang taon.
Ang simbahan sa Quiapo ay may bagong garden.
Sa gitna nito, may maliit na rebulto ng matandang may hawak na bulaklak.
Sa ilalim nito, nakasulat:
“Para kay Lola Marina —
Ang babaeng nagtanim ng bulaklak, at naghintay ng anak sa ulan.”
At sa bawat dumadaan,
may humihinto, bumibili ng sampaguita, at bumubulong:
“Sana ako rin, may maghintay sa akin nang ganon.”
